Amasya Genelgesi.. 21 - 22 Haziran 1919

Amasya Genelgesi yayınlanır yayınlanmaz, tüm yurtta heyecan yaratmıştır ama bu genelgenin muarızları da olmuştur.. Başta İngiliz, Fransız ve İtalyanlar olmak üzere, Padişah-Halife Vahidettin ile Sadrazam Damat Ferid, Şeyhülislam Dürrizade Abdullah; Mustafa Kemal' in bu genelgeyle YETKİ AŞIMI içine girdiğine hükmetmişlerdir.. Yerli Rum ve Ermeniler de tepki göstermişlerdir.

Mustafa Kemal'in Ordu Müfettişliği yetkisi; Doğu Karadeniz ve Doğu Anadolu ile İç Anadolu'nun bir kısmını kapsıyordu. Oysa ki, Mustafa Kemal Paşa, tüm Anadolu illerine bu genelgeyi telgraf yoluyla göndermekle, bir anda Anadolu' daki tüm illere ulaşmış oluyordu ve aslında ortada bir YETKİ AŞIMI bulunuyordu.

Yetkisini aştı ama iyi ki o yetkiyi aştı!.. Yoksa, MİLLİ BİRLİK nasıl olacaktı ki?..

Tehlikede olan; "tüm vatan" sathıydı..

Bu genelge, sonradan Trakya illerine de ulaşmıştı..

İngiliz, Fransız, İtalyan işgal güçleri; Mustafa Kemal Paşa' nın Amasya Genelgesinden sonra İstanbul'a geri çağrılması konusunda, Padişah Vahidettin ve Sadrazam Damat Ferid'e baskı kurmaya başladılar ve Mustafa Kemal' in derhal İstanbul'a getirilmesini istediler.. Padişah ve Sadrazam, bu baskılar üzerine, Mustafa Kemal'i geri çağırdı ama o emirlere kuzu kuzu uyacak bir kişi değildi, Mustafa Kemal!.. Mustafa Kemal, hiç aldırış etmeden Amasya' dan Sivas yoluna düşecekti.

Amasya genelgesi Kurtuluş savaşının mihenk taşlarından biridir.

nihayetinde; Kurtuluş bildirgesidir.

Amasya Genelgesi tüm yurtta yankılanınca, vatanseverler yavaş yavaş kendi yörelerinde kümelenmeye başladı.. Bunlardan birisi de Kuva-ı Milliye güçleri idi.. Disiplinli veya disiplinsiz, organize veya organize olmayan güçler bir araya gelmeye başladılar.

Amasya Genelgesi, işgalci Haçlıları ve işbirlikçi hainlerini tedirgin etmeye başlamıştı.. Bu amaçla; Sivas'ta toplanacak Kongre'nin basılarak dağıtılması ve bu suretle vatanseverlerin ezilmesi düşünülüyordu. İleride bu işle ilgli olarak Elazığ Valisi Ali Galip görevlendirilecektir.

Amasya Genelgesi'nden sonra, işgalci Haçlıların ve İstanbul'daki teslimiyetçi Hükumetin, Sarayın gözünde, Mustafa Kemal Paşa tam anlamıyla çok tehlikeli bir komutan olarak gözüktü.

Amasya Genelgesi, hem Kurtuluş Savaşı başlatıyor ve hem de Saltanata başkaldırı niteliğini taşıyordu.

Amasya Genelgesi'nden sonra, Mustafa Kemal çeşitli yerlere çektiği telgraflarla Türklere ait hiç bir askeri malzemenin işgalcilere teslim edilmemesini, elde kalan askerleri de terhis etmemelerini, illerimizdeki Türk subaylarına tebliğ etti.

Amasya Genelgesinin 3 ncü Maddesinde de belirtildiği üzere, milletin bağımsızlığını ve vatanın bütünlüğünü koruma görevi, milletin ta kendisine devredilmiş sayılmaktadır.. Milli egemenlik olayı bu genelge ile doğmuştur. Padişah ve saltanattan umudun kesilmiş olduğu ima edilmektedir.. Bu ise, Cumhuriyete giden yolun başlangıcıdır.. Milli Egemenlik olayının temeli, 4 Eylül 1919 tarihinde Sivas' ta atılacaktır.

Mustafa Kemal Paşa (ATATÜRK), bu genelgenin 4 ncü maddesiyle de, işgalci Haçlılarla işbirliği kuran İstanbul' daki Hükumeti yok saymakla, milli bir ihtilal yaratmış olmaktadır.. Anadolu'da milli bir heyet kurma zamanının geldiğini işaret etmektedir.

Amasya Genelegesi'nden sonra, Mustafa Kemal Paşa aklındakileri tek tek uyguladı ve yerine getirdi: Şimdi bu aşamaları gözden geçirelim:

1. Erzurum Kongresi,

2. Sivas Kongresi,

3. Ankara'da Meclisin Açılması,

4. İç ve Şeriat İsyanlarının Bastırılması,

5. Birinci İnonü Savaşı,

6. İkinci İnönü Savaşı,

7. Eskişehir-Afyon-Kütahya Savaşları,

8. Sakarya Meydan Savaşı,

9. Büyük Taarruz, Başkomutan Meydan Savaşı, Takip Harekatı..

Amasya Genelgesi'nin tüm yurtta yankılanması, MİLLİ AMAÇ ve MİLLİ BİRLİĞİN sağlanması açısından büyük önemi haizdir.. Ülkede MİLLİ DİRENİŞ resmen başlatılmış oluyordu.. Böyle oluyordu ama Mustafa Kemal Paşa bu genelge ile de tabir caizse; kelleyi koltuğa almış bir komutan durumundaydı.

Mustafa Kemal Paşa, İşgalci Haçlıların isteği doğrultusunda Sadrazam' dan ve İstanbul Hükumeti'nden aldığı "geri dön" emirlerine hiç aldırmamış ve uymamış, yüksek amaçlı hedefleri doğrultusunda Sivas yolunu tutmuştur.

Amasya Genelgesi yayınlandığında (21-22 Haziran 1919); Ali Fuat Paşa, K. Karabekir Paşa, Rauf Bey (Orbay), Refet Albay (Bele) de Anadolu'da idiler ama Fevzi Paşa ve İsmet Albay (İnöünü), henüz İstanbul' da görev yapıyorlardı.. Onların İstanbul' dan Anadolu' ya kaçış ve geçişleri; 1920 sonlarına doğru gerçekleşmiştir..

Mustafa Kemal Paşa'nın en yakın arkadaşları arasındakilerden, kimisi Amerikan boyundurunu tercih ediyordu, kimisi İngiliz mandasını benimserken, kimisi de Fransızların daha kibar oluşları nedeniyle Fransız egemenliğine girilmesini tavsiye ediyordu. Bunların hepsi de, saltanat ve hilafet yanlısıydı.

Oysa ki, Mustafa Kemal Paşa'nın Amasya Genelgesi; bunların hepsini elinin tersiyle atıyor nitelikteydi.. En yakın silah arkadaşları bile, bir kurtuluş savaşına girip, kazazanılabileceğini düşünmüyorlardı.. Onlara göre; işgalci gavurların insaf derecesini yükseltmekle bağımsızlığın kazanabileceğini sanıyorlardı.. Keza; 15 Mayıs 1919 tarihinde Yunanlıların İzmir'e çıkartılmış olmasından bile nem kapmamış oluyorlardı.

Mustafa Kemal Paşa, üstün komuta kabiliyeti, dirayeti, kararlılığı, bu uğurda ölümü bile göz göre göre ele alışı, umudu ve umutları, Türk milletine olan yüksek inancı sayesinde engelleri tek tek aşabilecek yüksek özelliklere sahip olduğuna kalben ve fiilen inanıyordu. Nitekim, başardı da!..

Ordu Müfettişi (Komutanı) olarak Samsun'a çıkan Mustafa Kemal, aylar öncesinde kafasına koyduğu idealleri ile Türk milletini padişah tasalludu ve hegemonyasından kurtarmayı kararlaştırmıştı. Şimdi hedefe doğru, adım adım yol alacaktı. Samsun'a çıktığı tarihlerde Karadeniz sahillerindeki şehirlerimiz İngilizlerce zaman zaman bombalandığı için, daha iç kesimlere hareket etmeyi uygun görmüştü.. İlk durak da, Hafsa ve Amasya olacaktı.

21-22 Haziran Tarihli Amasya Genelgesi, KURTULUŞ' un umudu ve habercisi olan bir tamimdir. KURTULUŞ' a doğru atılan ilk önemli adımdır.

AMASYA TAMİMİ; Çanakkale (Arıburnu ve Anafartalar Cephesi) Savaşlarının ünlü gazisi ve eşsiz komutanı olan ATATÜRK' ün MİLLİ MÜCADELENİN başına geçtiğinin bir göstergesidir..

Bu durum, Erzurum ve Sivas Kongreleriyle daha da pekişecek, Ankara'da TBMM' nin açılışıyla ( 23 Nisan 1920) resmen tescil ve de tecelli edecektir.

AMASYA TAMİMİ, düşmanlara karşı tüm vatanperverleri ayağa kaldırmıştı.

Öyle ama Padişah-Halife ile Şeyhülislam, Şeyhler ve Dervişler, Batı Anadolu' daki Müftü ve İmamlar, Hilafet Ordusu ile gerici ve yobazlar ile vatan hainleri, eşkıya milleti de Haçlıları, yani gavurların tarafını tutacaktı.

ATATÜRK Sivas yolunda iken; çok sevdiği askerlik mesleğini bırakarak, rütbelerini ve askeri yetkisini kaldırıp atacaktır.. Artık sivil vatandaş olmuştu.. Ta ki; TBMM tarafından 1921 Temmuz sonunda kendisine BAŞKOMUTANLIK yetkisi verilene kadar!.. Sakarya Meydan Savaşını bu yetki ile yönetmiştir.. 21 Ağustos 1921 - 11 Eylul 1921.. Bu tarihten sonra da, Başkomutanlık yetkisi hep yenilenerek uzatılmıştır.

Amasya Genelgesi, 19 mayıs 1919 tarihinden Kurtuluş Savaşı'nın fiilen ve emren başlangıcı sayılıyorsa, 11 Ekim 1922 tarihindeki Mudanya Mütarekesi de sonlandırılışı olarak kabul edilmektedir.

Mustafa Kemal'in AMASYA GENELGESİ, işgalci bed haçlılarla saray ve İstanbul Hükumetini adeta çıldırttı.. Hop oturup hop kalktılar!.. Saltanat ve hilafetçiler, İngiliz-Fransız-İtalyan İşgal Kuvvetlerinden ağır azarlar işittiler.