Milli Eğitim Bakanlığı Öğretmen Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği, Tanımlar bölümünde"Alan Değişikliği" ile ilgili şunlar yazar:
...
d) Alan değişikliği: Öğretmen olarak görev yapanların Talim ve Terbiye Kurulunun öğretmenliğe atanacakların mezun olduğu yüksek öğretim programlarına ilişkin kararı doğrultusunda öğrenimleri itibarıyla atanabilecekleri alanlara geçişlerini,
...
ifade eder.
İlgili yönetmelik, alan değişikliği ile ilgili açık ibareler içeriyor.
Alan değişikliğine bağlı yer değiştirmeler
MADDE 34- (1)Öğrenimine uygun alanı dışında başka bir alana atanan öğretmenler, öğrenimleri birden fazla alana atamaya kaynak olan öğretmenler ile başka bir alanda öğrenim gören öğretmenler, mezuniyetleri itibarıyla atanabilecekleri alanlara alanlarının değiştirilmesini isteyebilirler. ...
Söz konusu yönetmelik; eğitim-öğretim hizmetlerinin etkin ve verimli bir şekilde yürütülebilmesi için aday öğretmenliğe ve öğretmenliğe yapılacak atamalar ile öğretmenlerin yer değiştirmelerine ilişkin usul ve esasları düzenlemek amacıyla 2015 yılında yayımlanmıştır. (1)
Alan Değişikliğine Artık İhtiyaç Duymuyor muyuz?
Alan değişikliğine karşı öne sunulan argümanlardan biri artık her alanda öğretmen yetiştiği ve daha önceki yıllarda duyulan ihtiyacın artık ortadan kalktığı yönünde.
Alan değişikliği için 2010 yılında yayımlanmış olan kılavuz incelendiğinde pek çok branşta kontenjan yer aldığını; örnek olarak 559 Sınıf öğretmeni, 712 Görsel Sanatlar/Resim öğretmeni kontenjanı olduğunu görebiliriz. O dönem halihazırda yüzlerce mezunu bulunan diğer branşlara da listede rastlanabilir. (2)
Alan değişikliği ihtiyacı, sadece belli branşlardaki boşluğu doldurma ihtiyacı değildir. Ayrıca öğretmenlerin verimini de etkileyecek bir faktördür. Somutlaştırmak için örnek vermek gerekirse, bir kurumda unvan değişikliği sınavı ile halihazırda atanmayı bekleyen üniversite mezunlarının yerine kurum içerisinden yerleştirme yapılabilir. Bu durumda da dışarıda zaten mezunu olan alanlarda kadrolara atama gerçekleşmiş olur. Çalışanın işini severek yapması ile ondan alınacak verim arasındaki ilişkinin varlığını sadece sağduyu ile tahmin etmek mümkün de olsa, bu konuda yapılmış çokça bilimsel çalışma da bulunmaktadır. Örneğin Jadidian ve Duffy (2012) tarafından yapılan çalışmada işi yapmaya isteklilik ile akademik branş memnuniyeti arasında orta düzeyde ilişki bulunmuştur. (Erdoğan ve Arsal, 2015) (3,4)
Alan Değişikliği Neden Yapılmıyor?
Düzenli olarak, diplomaya dayalı olacak biçimde gerçekleştirilmekte olan alan değişikliğinin kesintiye uğraması ile; gerçekleştirilen değişikliklerle norm fazlası duruma düşen binlerce sınıf öğretmenini "yan alan" marifeti ile başka alanlara kaydırıldığı atama süreci zaman olarak örtüşüyor gibi duruyor. "Mecburiyetten" gerçekleşen alan değişikliği, "istek üzerine" yapılmakta olan alan değişikliğini sonlandırmış olabilir mi, bilmiyorum. Yan alana geçişle kamuoyunda bazı endişeler ortaya çıkmış olabilir.
Alan Değişikliği Olursa Kadrolar Dolar mı?
Bu konuda bir tahmin yapmak oldukça güç. Bazı branşlara istatistiksel olarak daha fazla yığılma gerçekleşebilir ancak toplam boş kadro sayısı değişmeyecektir. A, B ve C gibi 3 branşta öğretmen ele alalım, A öğretmen B'ye, B öğretmen C'ye, C öğretmen de A'ya geçerse kadrolarda hiç değişiklik yaşanmayabilir bile. Elbette gerçek hayatta karşılığı asimetrik olacak olsa da yine de örnekteki gibi karşılıklı değişimlerle korkulduğu kadar çok yığılma gerçekleşmeyebilir. Çünkü değişiklik tek yönlü olmayacaktır.
Alan Değiştiren Öğretmen Verimli Olur mu?
Alan değişikliği sırasında alan bilgisi sınavı uygulamak da bir seçenek olarak düşünülebilir. Benim görüşüme göre "isteyerek, severek" alan değiştirecek kendini hazırlamış, donanımlı bir öğretmen geçeği alanda başarılı olacaktır. Alan değişikliği "zorunlu haller" için kullanışlı bir araç vazifesi görse de esas olarak "istek ve alana duyulan ilgi" temelinde gerçekleşmelidir.
Kaynaklar:
1. http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2015/04/20150417-4.htm
2. http://www.memurlar.net/haber/171123/
3. https://www.researchgate.net/publication/241652879_Work_Volition_Career_Decision_Self-Efficacy_and_Academic_Satisfaction_An_Examination_of_Mediators_and_Moderators
4. http://uteb.gop.edu.tr/Makaleler/2085858355_11.%20%20ADAYLARIN%20akademik%20branşş.pdf
Milli Eğitim Bakanlığı Öğretmen Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği, Tanımlar bölümünde"Alan Değişikliği" ile ilgili şunlar yazar:
...
d) Alan değişikliği: Öğretmen olarak görev yapanların Talim ve Terbiye Kurulunun öğretmenliğe atanacakların mezun olduğu yüksek öğretim programlarına ilişkin kararı doğrultusunda öğrenimleri itibarıyla atanabilecekleri alanlara geçişlerini,
...
ifade eder.
İlgili yönetmelik, alan değişikliği ile ilgili açık ibareler içeriyor.
Alan değişikliğine bağlı yer değiştirmeler
MADDE 34- (1)Öğrenimine uygun alanı dışında başka bir alana atanan öğretmenler, öğrenimleri birden fazla alana atamaya kaynak olan öğretmenler ile başka bir alanda öğrenim gören öğretmenler, mezuniyetleri itibarıyla atanabilecekleri alanlara alanlarının değiştirilmesini isteyebilirler. ...
Söz konusu yönetmelik; eğitim-öğretim hizmetlerinin etkin ve verimli bir şekilde yürütülebilmesi için aday öğretmenliğe ve öğretmenliğe yapılacak atamalar ile öğretmenlerin yer değiştirmelerine ilişkin usul ve esasları düzenlemek amacıyla 2015 yılında yayımlanmıştır. (1)
Alan Değişikliğine Artık İhtiyaç Duymuyor muyuz?
Alan değişikliğine karşı öne sunulan argümanlardan biri artık her alanda öğretmen yetiştiği ve daha önceki yıllarda duyulan ihtiyacın artık ortadan kalktığı yönünde.
Alan değişikliği için 2010 yılında yayımlanmış olan kılavuz incelendiğinde pek çok branşta kontenjan yer aldığını; örnek olarak 559 Sınıf öğretmeni, 712 Görsel Sanatlar/Resim öğretmeni kontenjanı olduğunu görebiliriz. O dönem halihazırda yüzlerce mezunu bulunan diğer branşlara da listede rastlanabilir. (2)
Alan değişikliği ihtiyacı, sadece belli branşlardaki boşluğu doldurma ihtiyacı değildir. Ayrıca öğretmenlerin verimini de etkileyecek bir faktördür. Somutlaştırmak için örnek vermek gerekirse, bir kurumda unvan değişikliği sınavı ile halihazırda atanmayı bekleyen üniversite mezunlarının yerine kurum içerisinden yerleştirme yapılabilir. Bu durumda da dışarıda zaten mezunu olan alanlarda kadrolara atama gerçekleşmiş olur. Çalışanın işini severek yapması ile ondan alınacak verim arasındaki ilişkinin varlığını sadece sağduyu ile tahmin etmek mümkün de olsa, bu konuda yapılmış çokça bilimsel çalışma da bulunmaktadır. Örneğin Jadidian ve Duffy (2012) tarafından yapılan çalışmada işi yapmaya isteklilik ile akademik branş memnuniyeti arasında orta düzeyde ilişki bulunmuştur. (Erdoğan ve Arsal, 2015) (3,4)
Alan Değişikliği Neden Yapılmıyor?
Düzenli olarak, diplomaya dayalı olacak biçimde gerçekleştirilmekte olan alan değişikliğinin kesintiye uğraması ile; gerçekleştirilen değişikliklerle norm fazlası duruma düşen binlerce sınıf öğretmenini "yan alan" marifeti ile başka alanlara kaydırıldığı atama süreci zaman olarak örtüşüyor gibi duruyor. "Mecburiyetten" gerçekleşen alan değişikliği, "istek üzerine" yapılmakta olan alan değişikliğini sonlandırmış olabilir mi, bilmiyorum. Yan alana geçişle kamuoyunda bazı endişeler ortaya çıkmış olabilir.
Alan Değişikliği Olursa Kadrolar Dolar mı?
Bu konuda bir tahmin yapmak oldukça güç. Bazı branşlara istatistiksel olarak daha fazla yığılma gerçekleşebilir ancak toplam boş kadro sayısı değişmeyecektir. A, B ve C gibi 3 branşta öğretmen ele alalım, A öğretmen B'ye, B öğretmen C'ye, C öğretmen de A'ya geçerse kadrolarda hiç değişiklik yaşanmayabilir bile. Elbette gerçek hayatta karşılığı asimetrik olacak olsa da yine de örnekteki gibi karşılıklı değişimlerle korkulduğu kadar çok yığılma gerçekleşmeyebilir. Çünkü değişiklik tek yönlü olmayacaktır.
Alan Değiştiren Öğretmen Verimli Olur mu?
Alan değişikliği sırasında alan bilgisi sınavı uygulamak da bir seçenek olarak düşünülebilir. Benim görüşüme göre "isteyerek, severek" alan değiştirecek kendini hazırlamış, donanımlı bir öğretmen geçeği alanda başarılı olacaktır. Alan değişikliği "zorunlu haller" için kullanışlı bir araç vazifesi görse de esas olarak "istek ve alana duyulan ilgi" temelinde gerçekleşmelidir.
Kaynaklar:
1. http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2015/04/20150417-4.htm
2. http://www.memurlar.net/haber/171123/
3. https://www.researchgate.net/publication/241652879_Work_Volition_Career_Decision_Self-Efficacy_and_Academic_Satisfaction_An_Examination_of_Mediators_and_Moderators
4. http://uteb.gop.edu.tr/Makaleler/2085858355_11.%20%20ADAYLARIN%20akademik%20branşş.pdf
"eskiyara"