Son yüzyıllın tanrı ile insan arasındaki ucurumu kaldıranlardan bir de Edip Harabi dir.
Tanrı ile insan oluş bakımından da, yapı nitelik bakımından da birdir. bir bütünlük içindedir.İnsanı tanrıdan, tanrıyı insandan ayırmak elde değildir.Tanrı insanın bir buluu,yarattığı düşünce varlığıdır.
Daha Allah ile cihan yok iken
Biz ani var edip ilan eyledik
Hakk'a hiçbir layik mekan yok iken
Hanemize aldik mihman eyledik
Kendisinin ismi henüz yok idi
Ismi söyle dursun cismi yok idi
Hiçbir kiyafeti resmi yok idi
Sekil verip tipki insan eyledik
Allah ile burda birlestik
Nokta-i amaya girdik birlestik
Sirr-i Küntü kenzi orda söylestik
Ismi serifini Rahman eyledik
Asikar olunca zat ü sifati
Kûn dedik var ettik bu semavati
Birlikte yarattik hep kainati
Nam ü nisanini cihan eyledik
Yerleri gökleri yaptik yedi kat
Alti günde tamam oldu kainat
Yarattik içinde bunca mahlûkat
Erzakini verdik ihsan eyledik
Asilsiz fasilsiz yaptik cenneti
Huri gilmanlara verdik ziyneti
Türlü vaidlerle her bir milleti
Sevindirip sad ü handan eyledik
Bir cehennem kazdik gayetle derin
Laf atesi ile eyledik tezyin
Kildan gayet ince kiliçtan keskin
Üstüne bir köprü mizan eyledik
Gerçi Kün emriyle var oldu cihan
Ars-i Kürsü gezdik durduk bir zaman
Bos kalmasin diye bu kevnü mekan
Ademin halkini ferman eyledik
edip Harabi bu şiirinde tanrıyı yaratanın insan olduğunu, bütün evreni kaplayan verlıkların tanrı ile yaratılış bakımından ilgli bulunmadığını söylüyor.
Daha Allah ile cihan yok iken
Biz ani var edip ilan eyledik
Tanrı da, evren de yoktu bilinmiyordu,İnsan olark biz onları yarattık,varlıklarını bütün insan soyuna bildirdik.Tanrı da,evrende insanın ortaya koyduğu, insan n yaarattığı verlık türleridir.İnsan yaratıcı bir güç olarak tanrıdır.Tanrı insan dışında yaratıcı nitelikleri olan bir varlık değildir.
Hakk'a hiçbir layik mekan yok iken
Hanemize aldik mihman eyledik
Tanrı her türlü yerden , bucakdan sıyrılmıştı ,Onun belli bir yeri yoktur düşüncesine karşı çıkan ozan,eve tanrıya yanaşır bir yer yoktu,onu evimize aldık,konukladık diyor.
Bu düşüncenin özünde tanrının insan dışında insanın kapladığı yerden ayrı bir ülkesi, yeri yurdu yeri yok görüşü saklıdır.
Kendisinin ismi henüz yok idi
Ismi söyle dursun cismi yok idi
Hiçbir kiyafeti resmi yok idi
Sekil verip tipki insan eyledik
Dizelerinde açkca,tanrıyı yokluktan insan var etti, ona biçim ,anlam verdi, bir yapı kazandırdı insan kılığında ortaya koydu düzenledi.
Harabi kendinden önceki ozanlardan daha ileri giderek, kesin cizgiler cizmiştir.
Edip harabi ye göre evrenide insan yaratmıştırinsan tanrıdır bu bakımdan.
Kûn dedik var ettik bu semavati
"ol" dedik var gökleri var eyledik, dizesinde dile gelen düşüncede bir çelişme görülüyorsa da ozanın inancına göre bunu ortadan kaldırmak kolaydır.
Ozan ilkin tanrıyı ortadan kaldırıyor ,sonra tanrıya yükletilen bütün yaratılış eylemlerinin insan eliyle yapıldığını söylüyor. Bu yollada "peki bu evreni kim yarattı" sorusunu baştan bir yana atıyor,
Onun iinancında evrenin yaratılmışlığı düşüncesinin yeri yoktur.
Kur'anın verlığını ileri sürdüğü bütün nesnelerin olmadığını, uydurma olduğunu söylüyor.
Asilsiz fasilsiz yaptik cenneti
Bu dizede bütün kuşkuları ortadan kaldırıyor.Cennetin gerçekle ilgisi yoktur.onu insan uydurmuştur.
Bir cehennem kazdik gayetle derin
Cehenemde yoktur, onu biz derin kazdık da insanları kandırdıkböylece,yoksa cennet gibi o da uydurmadır.gerçekte en küçük bir ilgisi yoktur. bütün bu var denilenler insan kafsının buluşlarıdır.
Edip Harabi'de bilincli bir tanrı tanımazlık vardır.
Ya Rab senin mekanın yok
Yatağın yok yorganın yok
Hem dinin hem imanın yok
Her bir şeyden münezzehsin
Sesin çıkmaz avazın yok
Abdestin yok namazın yok
Hiçbir yerde niyazın yok
"Kul hüvallahü ahad"sin
Kapın büyük açan yoktur
Seni kapıp kaçan yoktur
Anan yoktur baban yoktur
Ya Rab "Allahüssamed"sin
Elmasın yok boncuğun yok
Aban keben kocuğun yok
Karın kızın çocuğun yok
"Lemyelid ve lemyüled"sin
Derya senin sahra senin
Dünya senin ukba senin
Bu gürünen eşya senin
"Ve lemyekün lehu küfven ahad"sin
Her bir şeye kudretin var
Akla sığmaz hikmetin var
Yetmiş iki milletin var
Sen Hallak-ı künfekansın
bu şiirde ,Tanrı adına söylenen ,söylene bilecek ne varsa bir çırpıda ortadan kaldırıyor.
Bu şiirde dile gelenler "şaka" değildir.Düpedüz tanrının yokluğunu ileri sürmektedir.
İ.Zeki Eyüboğlu,
Türk şiirinde Tanrıya kafa tutanlar S:117/118/119
Son yüzyıllın tanrı ile insan arasındaki ucurumu kaldıranlardan bir de Edip Harabi dir.
Tanrı ile insan oluş bakımından da, yapı nitelik bakımından da birdir. bir bütünlük içindedir.İnsanı tanrıdan, tanrıyı insandan ayırmak elde değildir.Tanrı insanın bir buluu,yarattığı düşünce varlığıdır.
Daha Allah ile cihan yok iken
Biz ani var edip ilan eyledik
Hakk'a hiçbir layik mekan yok iken
Hanemize aldik mihman eyledik
Kendisinin ismi henüz yok idi
Ismi söyle dursun cismi yok idi
Hiçbir kiyafeti resmi yok idi
Sekil verip tipki insan eyledik
Allah ile burda birlestik
Nokta-i amaya girdik birlestik
Sirr-i Küntü kenzi orda söylestik
Ismi serifini Rahman eyledik
Asikar olunca zat ü sifati
Kûn dedik var ettik bu semavati
Birlikte yarattik hep kainati
Nam ü nisanini cihan eyledik
Yerleri gökleri yaptik yedi kat
Alti günde tamam oldu kainat
Yarattik içinde bunca mahlûkat
Erzakini verdik ihsan eyledik
Asilsiz fasilsiz yaptik cenneti
Huri gilmanlara verdik ziyneti
Türlü vaidlerle her bir milleti
Sevindirip sad ü handan eyledik
Bir cehennem kazdik gayetle derin
Laf atesi ile eyledik tezyin
Kildan gayet ince kiliçtan keskin
Üstüne bir köprü mizan eyledik
Gerçi Kün emriyle var oldu cihan
Ars-i Kürsü gezdik durduk bir zaman
Bos kalmasin diye bu kevnü mekan
Ademin halkini ferman eyledik
edip Harabi bu şiirinde tanrıyı yaratanın insan olduğunu, bütün evreni kaplayan verlıkların tanrı ile yaratılış bakımından ilgli bulunmadığını söylüyor.
Daha Allah ile cihan yok iken
Biz ani var edip ilan eyledik
Tanrı da, evren de yoktu bilinmiyordu,İnsan olark biz onları yarattık,varlıklarını bütün insan soyuna bildirdik.Tanrı da,evrende insanın ortaya koyduğu, insan n yaarattığı verlık türleridir.İnsan yaratıcı bir güç olarak tanrıdır.Tanrı insan dışında yaratıcı nitelikleri olan bir varlık değildir.
Hakk'a hiçbir layik mekan yok iken
Hanemize aldik mihman eyledik
Tanrı her türlü yerden , bucakdan sıyrılmıştı ,Onun belli bir yeri yoktur düşüncesine karşı çıkan ozan,eve tanrıya yanaşır bir yer yoktu,onu evimize aldık,konukladık diyor.
Bu düşüncenin özünde tanrının insan dışında insanın kapladığı yerden ayrı bir ülkesi, yeri yurdu yeri yok görüşü saklıdır.
Kendisinin ismi henüz yok idi
Ismi söyle dursun cismi yok idi
Hiçbir kiyafeti resmi yok idi
Sekil verip tipki insan eyledik
Dizelerinde açkca,tanrıyı yokluktan insan var etti, ona biçim ,anlam verdi, bir yapı kazandırdı insan kılığında ortaya koydu düzenledi.
Harabi kendinden önceki ozanlardan daha ileri giderek, kesin cizgiler cizmiştir.
Edip harabi ye göre evrenide insan yaratmıştırinsan tanrıdır bu bakımdan.
Kûn dedik var ettik bu semavati
"ol" dedik var gökleri var eyledik, dizesinde dile gelen düşüncede bir çelişme görülüyorsa da ozanın inancına göre bunu ortadan kaldırmak kolaydır.
Ozan ilkin tanrıyı ortadan kaldırıyor ,sonra tanrıya yükletilen bütün yaratılış eylemlerinin insan eliyle yapıldığını söylüyor. Bu yollada "peki bu evreni kim yarattı" sorusunu baştan bir yana atıyor,
Onun iinancında evrenin yaratılmışlığı düşüncesinin yeri yoktur.
Kur'anın verlığını ileri sürdüğü bütün nesnelerin olmadığını, uydurma olduğunu söylüyor.
Asilsiz fasilsiz yaptik cenneti
Bu dizede bütün kuşkuları ortadan kaldırıyor.Cennetin gerçekle ilgisi yoktur.onu insan uydurmuştur.
Bir cehennem kazdik gayetle derin
Cehenemde yoktur, onu biz derin kazdık da insanları kandırdıkböylece,yoksa cennet gibi o da uydurmadır.gerçekte en küçük bir ilgisi yoktur. bütün bu var denilenler insan kafsının buluşlarıdır.
Edip Harabi'de bilincli bir tanrı tanımazlık vardır.
Ya Rab senin mekanın yok
Yatağın yok yorganın yok
Hem dinin hem imanın yok
Her bir şeyden münezzehsin
Sesin çıkmaz avazın yok
Abdestin yok namazın yok
Hiçbir yerde niyazın yok
"Kul hüvallahü ahad"sin
Kapın büyük açan yoktur
Seni kapıp kaçan yoktur
Anan yoktur baban yoktur
Ya Rab "Allahüssamed"sin
Elmasın yok boncuğun yok
Aban keben kocuğun yok
Karın kızın çocuğun yok
"Lemyelid ve lemyüled"sin
Derya senin sahra senin
Dünya senin ukba senin
Bu gürünen eşya senin
"Ve lemyekün lehu küfven ahad"sin
Her bir şeye kudretin var
Akla sığmaz hikmetin var
Yetmiş iki milletin var
Sen Hallak-ı künfekansın
bu şiirde ,Tanrı adına söylenen ,söylene bilecek ne varsa bir çırpıda ortadan kaldırıyor.
Bu şiirde dile gelenler "şaka" değildir.Düpedüz tanrının yokluğunu ileri sürmektedir.
İ.Zeki Eyüboğlu,
Türk şiirinde Tanrıya kafa tutanlar S:117/118/119
E.Kayı Han
