Altı Şapkalı Düşünce Tekniği (E. Bono): Bir beceri olarak düşünmenin sistemleştirilmesidir. Öğrenci, karşılaştığı bir olay veya olgunun tek yönünün değil, birçok yönünün olduğunu görür. Beyaz ?Tarafsız?, Kırmızı ?Duygusal?, Siyah ?Karamsar?, Sarı ?İyimser?, Yeşil ?Yaratıcı?, Mavi ?karar veren? şapkadır.
Altı Ayakkabılı Uygulama Tekniği (E. Bono): Kişilere farklı durumlarda nasıl davranılması gerektiğini öğretir. Lacivert Ayakkabı ?Resmi Prosedürleri İzlemek?, Gri Spor Ayakkabı ?Bilgi Toplamak ve Kullanmak?, Kahverengi Yürüyüş Ayakkabısı ?İnisiyatiflerden, Esnekliklerden Yararlanmak?, Turuncu Lastik Çizme ?Acilen Müdahale Etmek?, Pembe Ev Terliği ?İnsancıllık?, Mor Binici Çizmesi ?Yetki ve Hâkimiyet?i temsil eder.
Altı Değer Madalya Tekniği (E. Bono): Değerlerin öğretimi esastır. Altın ?İnsani? , Gümüş ?Örgütsel?, Çelik ?Ürün Kalitesi?, Cam ?Buluş ve Değişim?, Tahta ?Üçüncü Bir Grup Üzerindeki Etki?, Pirinç ?Olayları Algılama?yı işaret eder. * Bu 3 tekniğin de özünde Lateral (Yanal) Düşünmek vardır.
Sokrat Tartışma: İki aşamadan meydana gelir. İlk aşama; hiçbir şey bilmiyormuşçasına muhatabın bildikleri ortaya çıkarılır, doğruluğundan emin olduğu yanlışları ters sorularla kendisine hissettirilir, buna ?ironi? denir. İkinci aşama ise bilginin doğurtulmasıdır.
Sokrat Semineri: Üst düzey bir metnin grup çalışmasıyla derinlemesine ele alınıp, analiz edilerek incelenmesiyle gerçekleştirilir.
Akvaryum (İç Çember): Öğrencilerin ilgi duyduğu ya da üzerinde anlaşmaya varamadığı konuların öğretiminde kullanılan bir tartışma tekniğidir. Bir çember çizilerek ortasına boş bir sandalye konulur, sınıfın tümü çemberin dışında kalır. Gönüllü olarak yorum yapmak isteyen sandalyeye oturur ve düşüncesini paylaşır. Dışarıdakiler sadece not alır müdahil olmaz, sonda tartışmanın özeti sunulur. Bir diğer uygulamada da içerdeki küçük grubun tartışması dışarıdakiler tarafından izlenir ve belirli zamanlarda içtekilere sorular sorabilirler.
Fikir Taraması: Belli bir konuda 4-9 kişilik gruplar oluşturarak grup üyeleri arasında bir fikir taraması yapmaktır. Dersin herhangi bir noktasında, sınıfa canlılık getirmek için ciddî veya mizahî konularda kısa süreli fikir taramaları yaptırabilirler.
Siz Olsaydınız Ne Yapardınız? : Çocuklar, eski bilgileri gözden geçirerek bunları yeni problem durumlarında kullanırlar. Problem sayısı kadar karta problemler yazılıp, bir torbaya atılır. Öğrenciler torbandan bir kart seçerek problemi okurlar, çözüm üretmeleri için kendilerine süre verilir ve paylaşım gerçekleşir.
Otobüs: Bilgileri paylaşma, pekiştirme ve değerlendirmeyi ve disiplinler arası öğrenmeyi sağlayan eğitsel bir oyundur. Özellikle hayat bilgisi ve matematikte kullanılır. Sanal bir otobüs yolculuğunda kurallar, inen binen yolcuların, durakların sayıları vb. öğretimi zevkli bir hale getirir. Rol oynamalarla birlikte işbirliği içerisinde sorunlar çözülür.
Sendika: İşbirliğine dayalı ve yaşam boyu öğrenmeye katkı sağlayan bir grupla öğretim tekniğidir. Öğretmenin rehberliğinde takım çalışmasıyla bilgiyi arama ve elde edilen bilgileri organize etme becerisi kazandırır.
At Nalı: Teknikten öte bir çeşit sınıf, ortam düzenleme yöntemidir. Yüz yüze, açık ve rahat bir ortamda işbirliği sağlar.
Nesi Var?: Bir durumun, bir kimsenin betimlenmesi, niteliklerinin belirlenmesi, yeni kelimelerin değişik bir yaklaşımla öğretilmesi ve bir konudaki bilgilerin gözden geçirilmesi, yeni bilgilerin edinilmesi amacıyla uygulanabilir. Bir öğrenci sınıf dışına çıkar ve içerdekiler dersle ilgili bir kavram, olay vb. seçip gerekli ipuçlarını hazırlarlar. Dışarıdaki öğrenci içeri girdikten sonra bunu tahmin ederek bulmaya çalışır. Sonrasında ?Başka? ya da ?Ters Başka? etkinliği ile devam edilebilir.
Ben Kimim?: İnsanlar, canlılar veya nesneler ile ilgili özelliklerin verilip, verilen bu özelliklerin neye ait olduğunun bulunması şeklinde devam eden bir tekniktir. Bu teknik, derslerde daha çok ünlü kişiler, ülkeler, şehirler, bitkiler, hayvanlar ya da nesneler ile ilgili özelliklerin kavratılmasında kullanılır. Etkinliklerin başında ön öğrenmeleri belirlemek, sonunda ise tekrar etme yoluyla kalıcılığı arttırmak için kullanılabilir.
Öykü Oluşturma: Herhangi bir konu çerçevesinde öğrencilerin bir araya gelerek giriş, geliştirme ve sonuç bölümlerini dikkate alarak işbirliği içerisinde oluşturulan yazılı çalışmalardır.
Psik.Dan&Reh. Yusuf ŞARLAK
Arkası Yarın: İki ya da üç bölüm halinde olgu, olay, öykü, film vb. sınıfa sunulmalı ve en can alıcı yerinden kesilmeli. Devamı üzerinde
öğrencinin akıl yürütmesi için sorular sorulur. Sonra kalan yerden devam edilir ve yanlışlıklar öğrenciye buldurulmaya çalışılır.
Sorgulayıcı Araştırma: Daha çok fen derslerinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Araştırma etkinlikleri, deneyler, okul dışındaki gezileri içermektedir. Öğrencinin bilim insanının düşünce yolunu keşfetmesini sağlayıcı bir tekniktir. Daha çok teknolojik araçlar ve gözlem kullanılır.
Beyin Eseri: Her öğrenciye bir konunun farklı yönlerini belirten 3 kart dağıtılır. Görüşlerini kartlara yazdıktan sonra kartlar toplanır ve sırasıyla öğrenciler kart çekerek okurlar. Benzerler gruplanır ve tahtaya yazılır. Görüşlere eleştiri yapılmaz.
Görüş Geliştirme: Düşünceleri zıtlıkların iki ucunda ya da aralarında bir yerlerde (katılıyorum, kararsızım vb.) olan öğrencilerin, eğilimlerini gerekçelendirdikleri, bütün sınıfın etkin katılımını gerektiren, katılımcılarda hoşgörü, katlanma, konuşma, dinleme ve değişmeye açıklık becerilerini geliştiren bir tekniktir.
Kart Gösterme: Öğrencilere öğrendiklerini gözden geçirme, değerlendirme yapma, karar verme vb. fırsatlar sunar. Öğrenciler öğretmenin ilgili yorumuna ilişkin her biri bir anlam ifade eden kartları gösterir ?katılıyorum-mavi, kararsızım-sarı vb.?
Kartopu (Piramit): Verilen bir problemi önce öğrencinin tek başına düşünmesi daha sonra iki öğrenci bir araya gelerek görüşlerini tartışmaları, dörtlü grupta bu görüşlerin karşılaştırılması, sekizli gruplarda da aynı konunun tartışılıp karara varılması, son aşamada grupların görüşlerinin sınıfa sunulması ile süreç tamamlanır.
İstasyon: Öğrenci merkezli olan bu yöntemle öğrencilerde iş birliği, yaratıcılık, başlanmış bir işe katkı getirme ya da işi bitirme, katılımdan zevk alma, kurallara uyma, iletişim becerisi geliştirme, özel yetenekleri ortaya çıkarma ve üretme özelliklerini geliştirir. Çekingen öğrencilerin sürece aktif olarak katılımlarını sağlar.
Pandomim (Mim): Öğrencilere belli kavramların öğretilmesinde oyun yoluyla uygulanan, dikkatle izlemeyi ve zorunlu düşünmeyi kılavuzlayıcı, oldukça kullanışlı bir etkinliktir. Mim etkinliğindeki temel zorunluluk öğrencinin bedeni yoluyla ifadelendirme davranışı sağlamasıdır. Bu etkinlikte önemli olan anlatıcının konuşmaması, izleyicilerin fikir üretmesidir.
Konuşma Halkası: Öğrencilerin görüş farklılıklarını görmeye ve farklı görüşlere saygı gösterme davranışını geliştirmeye yarayan bir yöntemdir. Amaç: güven ve saygı atmosferi oluşturarak iletişimi arttırmak. Önce öykü anlatılır, okunur vb. sonra katılımcılar kendilerini bu olayda yer alan birinin yerine koyarak düşündükleri için empati yetilerinin gelişmesi söz konusudur. Konuşma cismi ve sürecin sonunda duygu ile düşüncelerin ayrılması tekniğin özelliğidir.
Argümantasyon: İddiaları dayandıkları veriler ile ilişkilendiren uygun gerekçeleri yapılandırma sürecidir. Bilimsel bir konu hakkında düşünceler ileri sürme, destekleme, eleştirme, değerlendirme ve arıtma sürecidir.
Akrostiş: Bilgiyi işleme kuramında örgütleme yaparken kullanılan bir teknik kelimelerin ilk harfine göre sıralama. Örn: Programlı öğretim ilkeleri KEBAB gibi
Köşelenme: Uygun problem seçilir ve açıklanır. Olası çözümlerden tartışmalı olanlar seçilir. Çözümler kartonlara yazılıp, sınıfın belirli köşelerine asılarak, öğrencilerin uygun buldukları çözümün olduğu köşeye gider. İlgili köşelerde gruplar oluşturularak neden o çözümü seçtikleri gerekçeleriyle tartışılır. Sonda sınıf tartışmasıyla sonuca ulaşılır.
Hikaye Haritası: Bir hikayeyle ilgili dikkat çekici noktaların görsel şekiller kullanılarak sunulmasıdır. Hikâyenin akışı ve dikkat çekici noktaların kolaylıkla görülmesini sağlar.
Vızıltı Grupları: Kısa süre içinde öğrenciler oturdukları yerde gruplara bölünür. Öğretmen soru sorar, sorun gruplar tarafından fısıldanarak tartışıldıktan sonra görüşler yazılır ve öğretmene temsilci tarafından sunulur. Fısıltı/ buzz / bızz /philips 66 vb. olarak da anılmaktadır. Gruplardaki kişi sayısı ve tartışma süresine göre grup isimlendirilir (22, 44 vb.)
Dedikodu: Öğrencilerin konuyu kavramaya çalışmasını, o konuda düşünmesini ve konu hakkındaki çeşitli düşünceleri öğrenip onları değerlendirmesini sağlar. Öğrenciler ikişerli gruplara ayrılır, verilen konu ya da soruyla ilgili düşüncelerini birbirlerine söylerler ve eşler birbirinden ayrılıp yeni ikililer oluşturur ve önceki eş ile paylaşılanların kritiği yapılır.
5N 1K: Problemin çözümüne ilişkin bilgi toplamada kullanılan bir tekniktir. Ne, Nerede, Ne zaman, Neden, Nasıl ve Kim? soruları sorularak mevcut sorun analiz edilerek yola çıkılır.
Psik.Dan&Reh. Yusuf ŞARLAK
DUPE Modeli: Kelimelerin İngilizce karşılıklarının baş harflerinden oluşan bir kısaltmadır. Problem çözmenin aşamaları belirtilmiştir. Belirleme ? Anlama ? Planlama ? Değerlendirme
Mektup/Telgraf Oyunu: Sınıf altı ya da sekiz kişilik gruplara ayrılır. Her gruptan yarısı, öbür yarısına bir telgraf çekerek ya da bir mektup yazarak belirli bir soruna çözüm önermelerini ister. Bu çözüm elli kelimeyi geçmeyen bir niteliği taşımak zorundadır.
Düşün-Eşleş-Paylaş: Öğrencilerin içerik hakkında konuştukları ve tüm grupla paylaşmadan önce fikirlerini tartıştıkları üç aşamalı öğrenci hareketinden oluşan bir işbirlikli tartışma stratejisidir. Öğretmen: ? Açık uçlu bir soru ya da problem ortaya atar ? Öğrencilere, cevapları hakkında düşünmek için bir ya da iki dakika verir. ? Öğrencileri, cevaplarını tartışmaları ve fikirlerini paylaşmaları için eşleştirir. ? Öğrencilerin cevaplarını küçük bir grupla ya da tüm sınıfla paylaşmaları için fırsatlar verir.
Merdiven Sıralama: Öğrencilere sekiz on tane cümle yazılı kart ya da resim verilir. Öğrencilerden beş altı kişilik kümeler
oluşturarak ellerindeki kartları önem sırasına dizmesi istenir.
Soru Turu: Bir konunun netleşmesinde ve gözden geçirilmesinde kullanılabilir. Öğrencilerden boş kağıtlara konuyla ilgili soruları yazmaları istenir. Her öğrenci kağıdı solundaki arkadaşına iletir. Öğrencilerin kendilerine gelen soru ya da kavramla ilgili düşüncelerini kağıda yazmaları istenir. Tur bu şekilde devam eder. Öğrencilerin soruyu okumaları ve önceki arkadaşlarının yazdıklarını inceleyip kendi düşüncelerini eklemeleri istenir.
Çalışma Grubu: Öğrencilerin ilgi duydukları bir konu üzerinde öğretmen ve öğrencilerin görüşlerine göre belirlenen grupların yaptıkları araştırma-inceleme bulgu ve sonuçlarını bir panel atmosferinde gruba sunmalarıdır.
Kutuplaşma: Kartlara sınıf çalışmalarıyla ilgili durumlar yazılır. Bu kartlar uygun yerlerinden iki ya da üçe kesilerek kutuplara ayrılır. Kesilen kartların ilk yarılarına 1-2-3-4-5?. gibi numaralar verilir. İkinci yarılarda herhangi bir işaret ya da numara yoktur. Üzerinde numaralar bulunan kartlarla, diğerleri karıştırılarak deste yapılır. Öğrenciler bu desteden birer kart çekip numaralı kartları okur ya da dramatize ederler. Bu sırada öğrenciler ellerindeki kartları inceler ve okunan durumu tamamlayıcı nitelikte olan kartı seçerek aynı yöntemle eksik olan durumu tamamlar. Sonuç özetlenir ve kartlar bitinceye kadar bu işlem sürdürülür.
Kavram Kontrolü: Burada kavramlar bir grup karta, tanımlar ve açıklamalar da ikinci grup karta yazılır. Bunlar ya kavramları içeren kartlara ya da tanımlamalara ve açıklamalara birer numara verilir. Numaralı kartlar sıra ile okunur,
buna uygun tanımlar bulunur ve ikisi birleştirilerek kavram tamamlanır.
Grup Şiiri: Küçük gruplar oluşturulur, hepsinin önünde kâğıt vardır. Herkes kâğıda bir dize yazar ve yanındakine verir. Süre bitiminde şiir sınıfa sunulur. Hikâye, öykü ve resim tarzında uygulama şekli de vardır.
Kırmızı Koltuk: Öğrencilerden işlenen konuda, ilgili kişiyi sorgulamaları ve onun yanlışını söylemeleri istenir. Örneğin yalancı çoban hikâyesindeki çobanın sorgulanması.
Zihinsel Haritalama: Öğrencilere üzerinde kavram ya da düşüncelerin olduğu kartlar dağıtılır ve bu kartları ilişkilendirerek yerleştirmeleri istenir. Bu sayede öğrenilenler arasında birçok anlamlı ilişki keşfedilir.
Sinektik: Birbirleriyle alakasız parçaları bir araya getirme anlamı taşır, ilişkilendirmedir. Temeli analoji ?fikirleri başka ortamlara aktarma? ye dayanan bir tekniktir. Sinektik uygulamaları için 4 farklı analoji belirtilir:
1- Doğrudan Analoji 2- Kişisel Analoji 3- Ters Analoji 4- Fantezik Analoji
Nominal Grup Tekniği: Bir grubun tüm üyelerinin, kararlarını kullanarak belirlenmiş olan ?Yeni Fikirler? listesini öncelik sırasına göre listelemeye yarayan bir metottur.
Odak Grup Görüşmesi: Amacı, belirlenen bir konu hakkında katılımcıların bakış açılarına, yaşantılarına, deneyimlerine, eğilimlerine, fikirlerine, duygularına, tutum ve alışkanlıklarına dair derinlemesine ve çok boyutlu nitel bilgi edinmektir.
Arama Konferansı: ?Ortak akıl? yaratmaya yönelik bir katılım tekniğidir. Sorunların tespiti ve buna ilişkin çözümlerin bulunması için yapılabilir. ?beyin fırtınası? adı verilen teknikten geniş ölçüde yararlanılarak ortak akıl yordamıyla ?ortak görüş?ler üzerinde konsensüse ulaşılmaya çalışılır.
Sıcak Sandalye: Bir karakterle veya içinde bulunduğu role iyi konsantre olmuş biriyle röportaj yapmaktır. Gruptakiler ve öğretmen sorular yöneltir. Bu durum, doğaçlama yoluyla yapılan hareketin durdurulması ve karakterlerin olduğu yerden alınıp, soru soracaklarla karşı karşıya gelmek için ?sıcak sandalye? ye oturtulmasıyla başlar.
Psik.Dan&Reh. Yusuf ŞARLAK
Parlamenter Münazara: Münazaranın özel bir türüdür. Bu münazarada sınıf parlamentoya benzetilir. Ele alınan konu iktidar ve muhalefet grubu tarafından tartışılır. 1-Yalnızca fikir üretilir. Önce başbakan sonra muhalefet grubunun lideri, sonra hükümet grubunun üyesi ve en son muhalefet üyesi konuşur. 2-Başkanın yönettiği, isteyenin söz alıp konuştuğu bir oturum yapılır. 3-Önce muhalefet grubunun lideri sonra da başbakan konuşmasını yapar. Demokratik bir ortamda kazanan-kaybedenin olmadığı bir tartışma tekniğidir.
Tereyağ-Ekmek: Verilen bir sorun üzerinde öğrenciler önce tek başlarına düşünür sonra arkadaşlarıyla bir araya gelerek düşüncelerini tartışırlar. Ulaşılan sonuç sınıfa sunulur. Teknik, birinci aşamanın üstüne bir kez daha konuşma fırsatı verdiğinden bu adı almıştır.
Sandviç: Tereyağ-Ekmek, iki aşamalıdır. Sandviçte bunu başka aşamalar izler; bir ürün oluşturma, bunu sunma vb.
Hızlı Tur: Öğrencilerin belli bir konudaki bilgi, sonuç vb. düşüncelerini gözden geçirmelerini sağlar. Önce düşünülür sonra sırayla konuşulur. Önceki konuşulanların tekrar edilmemesinden dolayı dikkatli dinleme becerisi sağlar.
Rulman (Top Taşıma): İç içe iki çember oluşturulur, iç ve dış çemberdekiler yüz yüze gelecek ve ikişerli eşleşecek biçimde ayakta dururlar. Verilen bir sorunla ilgili olarak önce karşı karşıya oturanlar birbirleriyle görüş alışverişinde bulunurlar. Sonra iç çemberdekiler ters yöne kayarak önceki eşinin yanındakiyle yeni bir ikili oluşturur ve konuşmaya devam edilir.
Hazineyi Bul: Konunun sunumu, gözden geçirilmesi ve konuyla ilgili problemin çözümü gibi çok çeşitli aşamalarda kullanılabilir. Problem/konunun çözümü parçalara ayrılır, sınıfın çeşitli yerlerine saklanır ve bunları açıklayan yönerge/krokiler hazırlanır. Gruplar, krokiyle parça bulur, inceler ve tartışır. Anlaşılmayan noktalar öğretmene sorulur.
Kum Saati: Genellikle ön öğrenmelerin anımsanması ve yeni öğrenilenlerle bağ kurulması için kullanılır. Tahtaya boş kum saati çizilir, öğrenilecek şey ortaya, ilgili ön bilgiler üst tarafa sonra konunun işlenmesi, ana temaların alt kısma yazılması ve son basamak; oluşturulan kum saatinin açıklanmasıdır.
Pazar Yeri: Öğrencilerin birbirini tanıması, görüşlerini paylaşması ve soruna ilişkin çözümlerini karşılaştırması amacıyla kullanılır. Bir konuyla ilgili fikirler kağıtlara yazılarak üstlerine takılır ve sınıfta dolaşılır, diğerleri bu kağıtları okur. Beğenilen kağıtlar karşılıklı değişilebilir. Bu değişikliğin gerekçesi de tüm sınıfla paylaşılır.
Mahkeme: Sınıfta sanal bir mahkeme kurulması şeklinde uygulanan bu teknik birçok öğrencinin etkinliğe yani derse katılımını sağlar. Mahkeme yöntemi uygulanırken konu seçimi, çevre seçimi, öğrencilerin rolleri seçimi (hakim,savcı, avukat,tanık v.b) ve odak noktanın belirlenmesine dikkat edilmelidir. Karşılıklı görüşlerini savunan öğrenciler tartışma ortamı oluşturarak jüri ve hakim karşısında davalarını haklı gösterme çabasına girerler.
Kese Kağıdı: Amaç daha önce öğrenilenler ve önbilgilerle yeni bilgilerin ilişkilendirilmesini sağlamaktır. Öğrencilere birer kese kağıdı dağıtılarak başlanan bu teknikte, işlenecek olan konunun önemli bilgi ve kavramları çıkarılır ve öğrenciler için bunlar tahtaya listelenir. Öğrenciler bu kavram ve bilgilerle ilgili bildiklerini ellerindeki kese kağıdının üzerine yazarlar. Sonra grup çalışması yapılır ve burada öğrenilenler küçük kağıtlara yazılarak kese kağıdının içine atılır. Bu sayede eski ile yeni bilgi ilişkilendirilmiş olur.
Son Söz: Öğretmen büyük bir kartonun ortasına konunun adını yazar. Kartonu dört bölüme ayırarak her bölüme bir yönerge yazar. Öğrenciler küçük kağıtlara her yönerge için bir cevap yazar ve ilgili bölüme yapıştırırlar.
* Bu konuda öğrendiğin dört şey yaz. * Bu konuda en çok hoşlandığın şeyi yaz. * Bu öğrendiklerini nerede kullanacağını yaz. * Bu konu ile ilgili bir resim yap.
Bilgi Kartları: Öğrencilere bazı konularla ilgili soruların yazılı olduğu kartlar dağıtılır. Bu kartlar ilgili panolara asılır. Öğrenciler şu soruları yanıtlarlar. * Bu derste....................................keşfettim. * Bu derste ......................................benim için çok zordu. * Bu derste öğrendiğim ..............................................beni çok etkiledi.
Tombala: Konunun sözcük ya da kavramları tombala kartlarına yazılır. Bazıları boş bırakılır. Öğretmenin söylediği, tanımladığı, örneklediği sözcük ya da kavram kapatılır. Kartındaki tüm sözcükleri kapatan öğrenci ?tombala!? der.
Slogan Oluşturma: Öğrencilerden bireysel ya da grupla öğrenilen konuya dönük etkileyici bir cümle oluşturmaları istenir. Sloganda konunun ana düşüncelerinin geçmesi gerektiği fark ettirilir. Öğretmen farklı konularda örnek sloganları söylemeli, tahtaya yazmalıdır.
Serbest Çağrışım: Belirtilen kavram ya da konuyla ilgili öğrencilerin kendilerini sınırlandırmadan aklına geleni söylemesiyle hayal gücü ve yaratıcılık desteklenir.
Psik.Dan&Reh. Yusuf ŞARLAK
Konuşma Biletleri: Bir tartışma tekniği olan konuşma biletlerinde öğrencilerin eşit konuşma sürelerine sahip olmasına önem verilir. Bunu sağlayabilmek için her bir öğrenciye üç bilet verilir. Her bir biletin belirli konuşma süresi (yolculuk süresi) vardır. Öğrenciler biletleri bitene kadar konuşabilirler. Bileti biten öğrencilerin konuşma hakkı sona erer.
Müze Eğitimi: Amaç; tarihi ve sanat eserlerini tanıtmak, onları yaşamın parçası olarak düşündürmektir. Geçmişe ait kalıntılar ile öğrenen arasında ilişki kurmaktır. Müze eğitiminde bireyler sanat, tarih ve kültür ile ilgili nesneleri tanıyarak birinci elden bilgi sahibi olurlar. Sadece temel eğitimde değil yaşam boyu eğitim sürecinde kullanılabilir.
Belenky Kuramı: Verilen yönergeye uygun olarak öğrenci ilk aşamada kendisi düşünür. Sonra sıra arkadaşı ile düşüncelerini paylaşarak beraber yeni bir görüş geliştirirler. Son aşamada görüşlerini tüm sınıf arkadaşları ile paylaşırlar.
Sanal Alan Gezisi: Gerçek gezi yapılamadığı zamanlarda bilgisayar aracılığıyla internet ortamında yapılan gezilerdir.
Sözlü Tarih: Bir konu çerçevesinde tespit edilen kaynak kişilerle yapılan uzun söyleşiler sonucu oluşturulan tarihtir.
CORT Düşünme Programı: Edward De Bono tarafından düşünmenin bir beceri olarak öğretilebilmesi için hazırlanan bu program basit, açık ve uygulanması pratik olan toplam altı bölüm ve her bir bölüm de on dersten oluşmaktadır.
Aracıyla Öğrenme (Vygotsky): Yapılandırmacı teoriye katılan bir kavram. Öğretmen-bilgi-öğrenci üçgeninde, öğretmen bilgi ile öğrenci arasında arabuluculuk görevini yerine getirmektedir.
Karşılıklı Öğretim: Okuma parçalarını anlama ve hatırlamada kullanılabilecek grup tartışması tekniklerini tanıtmak üzere düzenlenmiştir. Öğretmen ve yetiştirilen bir grup öğrenci, bir parçanın içeriğiyle ilgili tartışmayı dönüşümlü olarak yönlendirirler ve onu hep birlikte anlamaya çalışırlar.
Zaman Kapsülü: Belirli bir zaman periyodu için nesne ve kanıtların toplanmasıyla oluşur. Çocukların tarihsel çağ ile ilgili anlayışları anlamalarını sağlar ve konuya yönelik ilgileri arttırılır. O gün için kullanımda olan materyaller ?gazete, telefon, bilet vb.? bir kutuya konularak toprağa saklanır ve uzunca bir zaman sonra çıkartılarak geçmiş zamanın eğilimleri incelerek üzerinde konuşulur.
Çalışma Yaprağı: Öğretmenin derste işleyeceği kazanımlara uygun olarak hazırladığı yapraklardır. Öğretmen, hazırladığı materyali öğrencilere dağıtarak derste bireysel uygulama yaptırır. Özellikle öğrencilerin bilişsel giriş davranışlarını ortaya çıkarmak, konunun öğrenilmesini ve pekiştirilmesini sağlamak amacıyla kullanılır.
Öğrenme Yaprakları: Beceri gerektiren işlerin öğretiminde kullanılan ?işbaşında eğitim? yönteminin etkili olabilmesi için öğreticinin kullanması gereken yapraklardır. * İş Yaprağı; Yapılacak olan işin basamaklarını, işe ilişkin tüm ayrıntıları, çizimleri ve şekilleri gösterir. * İşlem Yaprağı; Yapılacak işin bir bölümü ya da işlemi ile sınırlıdır. * Bilgi Yaprağı; Bir işin yapılması için gerekli olan temel bilgileri kapsar. * Değerlendirme Yaprağı; Öğreticinin gösterisi sonucunda nelerin, ne kadar kazanıldığını gösterir.
Karar Ağacı: Verilecek karara ilişkin olası seçenekler, getiriler, riskleri ve hedeflerin grafik olarak görselleştirildiği araç.
Artı / Delta: Birlikte yürütülen bir süreçte nelerin iyi gittiğini (artı) ve nelerin iyi gitmediğini (delta) sorgulayarak değerlendirme yapma yoludur. Sütunlardan oluşan bir çizelge ile desteklenebilir.
Ekiple Öğretim: Birkaç uzmanın / öğretmenin, öğretim etkinliklerini planlama, sunma, değerlendirme ve geliştirmede sistemli olarak birlikte çalışmasıdır. Öğretmenler arasındaki işbirliğiyle gerçekleştirilir.
Formal Öğretmen Anlatımı (Düz Anlatım): Öğretmen ders planı ve öğretim tasarımı çerçevesinde, tek yönlü olarak konuyu aktarır. İletişim tek yönlüdür, öğrenci katılımı yoktur.
İnformal Öğretmen Konuşması: Öğretmenin ders planı ve öğretim tasarımı dışında günlük ve aktüel konuları da içeren, iletişimin çok yönlü olduğu anlatım tekniğidir. Öğrenci katılımı da vardır.
Öğrenme Galerisi: Öğrencileri oturdukları yerden kaldırıp aktif olacakları duruma getiren bir tartışma tekniğidir. Öğrencilere düşüncelerini daha samimi ve sınıf ortamına göre daha rahat bir şekilde sunma şansı sağlar. Öğrenciler öğrendiği her şeyi resim galerisi gibi duvarlara asarlar diğerleri de listeleri gezer ve eklemek istediklerini eklerler en son eklenenler özete dönüşür sınıfa sunulur. Değerlendirme ve pekiştirme amacı ile kullanıla bilecek işlevsel bir tekniktir.
Orff Yöntemi: Çocuklara temel müzik eğitimi vermek için çocuğun alışık olduğu elemanları kullanarak tamamen doğal yolla aktif öğrenmeyi teşvik eden bir yöntemdir. Bu metodun en temel öğeleri; dans, müzik, konuşma, dil, vücut, ve hareket birlikteliğidir.
Psik.Dan&Reh. Yusuf ŞARLAK
Scamper: Özellikle okulöncesinde yaratıcı düşünmenin geliştirilmesinde kullanılan, uygulanması kolay eğlenceli bir beyin fırtınasıdır. Çocuklara farklı düşünme, hayal kurma ve sezgilerini kullanarak özgün ürünler ortaya koyma şansı verir. Temel felsefesi: her fikir var olan başka bir fikirden doğar.
Bilişsel Çıraklık: Öğrencinin bir uzmanı gözlemleyerek başladığı ve uzamanın giderek azalan desteği ile o işi kendi başına, hatta kendi biçemiyle yapar duruma geldiği öğrenme sürecidir.
Zincirleme Benzetim Tekniği: Karmaşık ya da soyut fikirlerin en önemli özelliklerini öne çıkararak öğrenciye hazır olarak sunmaktır. Soyut fikirler somut olarak verilerek öğrencinin zihninde anlam kazandırılmaya çalışılır.
Karar Verme: Öğrencilerin süreçte öncelikle problemlerin ne olduğunu ve ne olmadığını tespit edip hangi çözümlerin nasıl kullanılabileceği gibi seçenekleri belirlemelerini gerektiren, toplumsal sorunların çözümünde kullanılan bir uygulamadır. Üretilen seçenekleri tek tek inceleyerek her birini değerlendiren öğrenciler, verilen kararlardan bir tanesini uygulayarak elde edilenlerin çeşitli boyutlarıyla değerlendirmesini yaparlar.
Görev Grubu: Öğretmen rehberliğinde öğrenciler, ilgi duydukları görevleri yerine getirmek üzere grup oluştururlar. Grup bir kez oluştuktan sonra öğrenciler neyi nasıl yapacaklarını konuşurlar, işbölümü yapar ve çalışmaya başlarlar.
Bil-İste-Öğren: Tahtaya çizilecek üç boyutlu bir tablo ile okunan metnin içeriğini olduğu gibi kabul etmektense öğrencide öğrenmeyi sahiplenme duygusu yaratır. Birinci sütun: ?Bildiklerim?, ikinci sütun ?Bilmek istediklerim?, üçüncü sütun ise ?Öğrenmek istediklerim? şeklindedir. Süreç içerisinde bu sütunlar sırayla doldurulur.
SWOT Analizi: İncelenen kurumun, tekniğin, sürecin, durumun veya kişinin güçlü (Strenghts) ve zayıf (Weaknesses) yönlerini belirlemekte ve dış çevreden kaynaklanan fırsat (Opportunities) ve tehditleri (Threats) saptamakta kullanılır.
Güç Alanı Analizi: Bir problemin çözümünü destekleyen veya karşı olan faktörlerin belirlenmesi için kullanılır. Değişim güçler arasındaki mücadelenin sonucudur. Bu fikri geliştiren tekniğe Güç Alanı Analizi denir. İstenen değişikliğin tüm yönlerini görmeyi sağlar. Sürücü güç değişikliğe zorlayan, önleyici güç ise hareketi engelleyen güçtür.
PUKO Döngüsü: Toplam kalite yönetiminde "planla- uygula- kontrol et- önlem al" (plan- do- check- act) aşamalarından oluşan sorun çözme tekniğidir.
İlişkilendirme Diyagramı: Takımın çok sayıda fikir üretebilmesi ve daha sonra bu fikirleri doğal bir şekilde gruplandırabilmesi ve özetlemesi için kullanılır. Sürecin tüm aşamalarında takımdaki herkesin yaratıcılığını teşvik eder. İletişim engellerinin kırılmasını sağlar.
Dağılım Diyagramı: İki değişkenin ilişkili olduğu teorisini test etmek amacıyla bir değişken değiştiğinde diğer değişkenin durumunu göstermek için kullanılır. Olası sebep ve sonuç ilişkisini test etmek için kullanılan bir tekniktir.
Pareto Diyagram: Problem çözmek, başarı durumunu gözlemek veya problemin temel nedenini belirlemek için bir başlangıç noktası seçmek amacıyla tüm problemlerin veya şartların bağıl önemini göstermek için kullanılır.
Radar Diyagram: Organizasyonunu şimdiki performansı ile hedef performansı arasındaki farkı bir grafik üzerinde görebilmek için kullanılır. Güçlü ve iyileşmeye açık alanların görülmesini sağlar İyi kurulduğunda her kategorinin performansını sergiler
Akış Çizelgesi: Bir algoritmanın şekillerle gösterimine akış çizelgesi denir. Bir ürün ya da hizmetin oluşturmasında takip edilen uç uça eklenmesiyle o ürünü/hizmetin oluşum öyküsünün çıkartılmasına yarayan kalite aracına akış çizelgesi denir.
Ağaç Çizelgesi: Ağaç çizelgesi ?nasıl?? ve ?niçin? diye düşündürmeye zorlayan diğer kalite teknikleri gibi bir araçtır. Karmaşık ve ulaşılmaz gibi gelen hedeflere nasıl ulaşılacağına dair, sistematik bir beceri kazandırır.
Sorun Çözme Evi (Kalite Evi): Bir sorun çözme tekniğidir ve dokuz odası bulunan bir ev resmedilir. Çözüm aşamasında ilgili sorun evin her odasında bulunan sorulara uygun olarak sırayla irdelenir. Sorular: Ne?, Nasıl?, Ne kadarlar? vb.
Buzzy: Buzzy, fikir çürütme gruplarıdır. Phipler ise ispat grupları ve proje çalışmalarıdır. Bunlar birlikte çalışır. Daha çok askeri ve silah alanında kullanılmıştır.
Zihin Haritası: Düşünerek bilinçli çağrışımları ve yaratıcı düşünceleri oluştururken kullanılan araçtır. Düzenli ve kâğıda geçirilmiş beyin fırtınasıdır.
Psik.Dan&Reh. Yusuf ŞARLAK
Kavramsal Karikatür: Öğrencilerin sahip olması olası olan kavram yanılgıları ya da düşünce biçimlerinin insan veya hayvan figürlerinde tartışıldığı ya da düşündürüldüğü çizimlerdir. Her karakter farklı bir fikri savunur. Öğretim amacının haricinde kavram yanılgılarını belirleyebilmek için ölçme-değerlendirme amacıyla da kullanılabilir. Yapılandırmacılığa dayanmaktadır.
Kavram Haritası: Öğrenenler için öğrenilecek temel fikirleri ve bunlar arasındaki ilişkileri açık hale getirmekte ve önceki bilgilerle yeni bilgiler arasında anlamlı bağlantılar kurulmasına yardımcı olan iki boyutlu bir şema. Çeşitleri;
* Örümcek Harita: Temel bir kavramı tanımlamak için kullanılır.
* Balık Kılçığı Haritası: karmaşık bir olayın neden-sonuçlarını ortaya koymak için kullanılır.
* Sınıflama Haritası: Öğrenilen bilgileri sistematik olarak sınıflamayı amaçlar.
* Olaylar Zinciri Dizinleri: Herhangi bir kavramın aşamaları, bir işlemin basamakları açıklanır.
Kavram Kargaşası Yaratma Tekniği: Öğrencilerin bir konuya ilişkin olarak sahip olduğu bilimsel fikirlerden farklılık gösteren düşünceleri ve bunların yanlış olabileceği kendisine gösterilmeye çalışılır.
Kavramsal Değişim Metinleri; Posner ve arkadaşları tarafından geliştirilmiş olup Piaget?in özümleme, düzenleme ve dengeleme ilkeleri üzerine kurulmuştur. Kavramsal değişim metinleri öğrencilerin kavram yanılgılarının ve sebeplerinin neler olduğunu belirten ve bu yanlış kavramaların yetersiz olduğunu örneklerle açıklayan metinlerdir.
TGA (Tahmin-Gözlem-Açıklama): Öğrencilerin, araştırmacı tarafından hazırlanan etkinlikte geçen olayın sonucunu nedenleriyle birlikte tahmin etmeleri, olayı gözlemlemeleri ve tahminleri ile gözlemleri arasındaki çelişkiyi ortadan kaldırmaya yönelik açıklama yapmalarını gerektirmektedir. Öğrencilerin her bir basamakta verdikleri cevaplar ve açıklamalara bakılarak onların anlamaları hakkında yorum yapılmaktadır. Bu yöntem bireysel olarak yapılabileceği gibi, iki veya daha fazla öğrenciden oluşan gruplar kullanılarak da yapılabilir.
Anlam Çözümleme Tablosu; Bu araç Amerikan literatürüne şematik özellikler analizi terimiyle girmiştir. Bu araç, öğrencilerin de katıldığı bir etkinlikle iki boyutlu bir tablo olarak geliştirilmiştir. Tablonun bir boyutunda özellikleri çözümlenecek olan varlıklar veya kavramlar yer alırken, diğer boyutunda özellikler sıralanır. Anlam çözümleme tabloları kavramların tanımlayıcı ve ayırt edici özelliklerinin öğrenilmesinde etkili bir biçimde kullanılır. Öğrenci bu aracı hazırlarken öğrendiği sözcülerin anlamlarını daha önceki bildiği sözcüklere bağlar, böylece kavram geliştirmiş olur.
Kavram Ağı: Öğrencilerin izlenimlerini, düşüncelerini yazılı öğretim araçlarındaki ( ders kitabı, dergi, ansiklopedi, vb..) kavram ve ilkelerle uyumlu bir biçimde sergileyen bir grafik araçtır. Birbirleriyle ilişkili bilgilerin nasıl farklı kategorilere sokulabileceğini gösteren görsel haritalardır diyebiliriz. Şematik ağda denilen bu araç öğrencilerin; ? Beyin fırtınası yaratarak bilgilerini harekete geçirmek, ? Yeni kavramları geliştirmek, ? Kavramlar arası yeni ilişkiler kurmak, ? Kavramları yeniden düzenlemek, gibi zihin etkinlikleriyle yazılı metinleri daha iyi anlamalarına yardımcı olur.
Olaylar ve Durumlar Hakkında Mülakat: Amaç, öğrencinin olayları anlamasını kontrol etmek ya da bir durumu yorumlayabilmesini araştırmaktır. Öğrencilere kartlar üzerine çeşitli olay ve durumlarla ilgili olarak çizilmiş şekiller ve resimler gösterilerek öğrencilerin bunlar hakkındaki düşünceleri alınmaya çalışılır. Bu yöntemle öğrencinin kavramı öğrenip öğrenmediği derinlemesine araştırılır.
Kavramlar Hakkında Mülakat: Kişinin bir kavramla ilgili sahip olduğu bilgileri ortaya çıkarmak için düzenlenmiş karşılıklı konuşmalardan oluşmaktadır. Öğrencilerin belirlenen bazı kavramlar hakkındaki düşüncelerinin ortaya çıkarılması amaçlanmaktadır. İzin alındığı sürece teyp kaydına alınabilir.
Kelime İlişkilendirme; Öğrencinin bilişsel yapısına ve bu yapıdaki kavramlar arasındaki bağları, yani bilgi ağını gözler önüne serebilen, uzun dönemli hafızadaki kavramlar arasındaki ilişkilerin yeterli olup olmadığını veya anlamlı olup olmadığını tespit edebilmemize yarayan tekniklerden birisi kelime ilişkilendirme testleridir. Öğrenci bu teknikte, belli bir süre içerisinde (çoğunlukla 30 sn.) herhangi bir konuyla ilgili verilen bir anahtar kavramın çağrıştırdığı kelimeleri cevap olarak verir.
Karşılaştırma Tablosu: Yaş, özellik, liste ya da kavramların belirli yönergelere göre benzerlik ya da farklılıklarının belirlenmesi amacıyla
hazırlanmış çizelgelerin karşılaştırıldığı tablolardır.
Talih Çizgileri; Romanlar, oyunlar, şiirler, müzikaller ve tarihte geçen olayların öğrenciler tarafından anlaşılma seviyelerinin araştırılmasında kullanılır. Öğrenci her durum için bir ya da birden fazla niteliği tahmin eder ve bunu grafikle gösterir. Öğrenci olayı okur, öğretmen de olayları oluş sırasına göre tahtaya yazar. Öğrenciler anladıklarını çizgilerle ifade eder, her sahnede neyin değiştiğini analiz ederek olayları bağlamayı öğrenirler.
Psik.Dan&Reh. Yusuf ŞARLAK
Teşhis Testleri: Açık uçlu kağıt kalem testleri veya çoktan seçmeli testler şeklinde olabilir. Açık uçlu testlerde öğrenci, kendisine yöneltilen soru ile ilgili olarak sahip olduğu tüm bilgiyi yazılı olarak ifade etme olanağı bulur. Öğrenci verdiği cevapla ilgili gerekçesini de belirteceği için sahip olabileceği yanlış anlamaların tespit edilebilme imkanı vardır. Çoktan seçmeli testlerdeki çeldiriciler öğrencilerin deneme sorularına ve diğer açık uçlu sorulara verdikleri cevaplara dayanır.
Pazıl: Kavram, olay ya da özelliklerin bir bütünün parçaları olduğunu vurgulamak istediğimizde kullanabileceğimiz bir tür şemadır.
Yaratıcı Drama: Doğaçlama, rol oynama ve tiyatro tekniklerinde yararlanarak öğrencilerin bir yaşantıyı, bir olayı, bir fikri veya soyut bir kavramı oyunsu süreçlerde canlandırmasıdır.
Ayna Çalışmaları: Eşlerin karşılıklı olarak aynaya bakar gibi bir birini taklit etmesidir. Sırayla yönlendirici olabilecekleri gibi aynı anda bir birlerine uygun davranmaları istenebilir. Oturdukları yerden yapılabileceği gibi mekan uygunsa müzik eşliğinde hareket serbest bırakılarak da yapılabilir.
Tanılayıcı Dallanmış Ağaç: Klasik doğru-yanlış tipindeki sorulardan oluşan fakat doğru-yanlış testlerinden farklı olarak soruların birbirlerinden bağımsız cevaplanması yerine her bir soruya verilen kararın bir sonraki soruyu etkilemesiyle oluşturulan alternatif ölçme aracıdır. Öğrencilerin bilişsel yapılarındaki yanlış öğrenmeler ortaya çıkartılarak öğrenme öğretme süreci tekrar düzenlenebilir.
Yapılandırılmış Grid: Öğrencilerin bilgileri ne şekilde ilişkilendirdiğini yani öğrencilerin anlamlı öğrenmelerini ölçmeyi amaçlayan alternatif bir tekniktir. Öğrencilerin kavram yanılgılarını, bilişsel yapılarındaki eksiklik ve aksaklıklarını ortaya çıkarır. Öğrencinin seviyesi ve yaşına uygun olarak 9, 12 veya 16 kutucuktan oluşan bir tablo yardımıyla gerçekleştirilir.
Vee Diyagramı: Öğrencilerin araştırmalarını daha kapsamlı hâle getirmesini sağlayan bir değerlendirme tekniğidir. Vee diyagramları, hemen her düzeydeki bütün etkinliklerde rahatça kullanılabilmesi, hazırlanma kolaylığının olması, etkinlik öncesi öğrencileri araştırmaya sevk etmesi, kavram öğretimine yardımcı olması ve kavram yanılgılarını tespit etme amacıyla kullanılır. Öğrencilere bilgilerini daha iyi organize etme, daha etkili bir biçimde araştırma yapma ve öğrenmelerini sağlama için kullanılan bir ölçme değerlendirme uygulamasıdır. Etkinlikle birlikte hazırlanan aynı zamanda etkinliğin raporu olarak da kullanılabilen bir eğitim aracıdır. Vee diyagramlarında kavramsal ve etkinlik bölümlerinde bulunan başlıklar: anahtar soru, araç ve gereçler, teoriler, ilkeler, kavramlar, neyi araştırıyoruz ve kayıtlar yer alır.
Kelime İlişkilendirme: Öğrencinin bilişsel yapısına ve bu yapıdaki kavramlar arasındaki bağları, yani bilgi ağını gözler önüne serebilen, uzun dönemli hafızadaki kavramlar arasındaki ilişkilerin yeterli olup olmadığını veya anlamlı olup olmadığını tespit edebilmemize yarayan bir tekniktir. Öğrenci bu teknikte, belli bir süre içerisinde (çoğunlukla 30 sn.) herhangi bir konuyla ilgili verilen bir anahtar kavramın çağrıştırdığı kelimeleri cevap olarak verir.
Dinleme Teknikleri: * Katılımlı * Seçici * Eleştirel (Sorgulayıcı)
Okuma Teknikleri: * Paylaşarak * Sesli * Eleştirel * Not alarak * Yankılayıcı
Yazma Teknikleri: * Hikâye edici * İkna edici * Eleştirel * Paylaşarak * Planlı * Karşılaştırmalı * Not alma * Betimleyici
Konuşma Teknikleri: * Eleştirel (Sorgulayıcı) * İkna edici
Psik.Dan&Reh. Yusuf ŞARLAK
2011 ? İstanbul
Altı Şapkalı Düşünce Tekniği (E. Bono): Bir beceri olarak düşünmenin sistemleştirilmesidir. Öğrenci, karşılaştığı bir olay veya olgunun tek yönünün değil, birçok yönünün olduğunu görür. Beyaz ?Tarafsız?, Kırmızı ?Duygusal?, Siyah ?Karamsar?, Sarı ?İyimser?, Yeşil ?Yaratıcı?, Mavi ?karar veren? şapkadır.
Altı Ayakkabılı Uygulama Tekniği (E. Bono): Kişilere farklı durumlarda nasıl davranılması gerektiğini öğretir. Lacivert Ayakkabı ?Resmi Prosedürleri İzlemek?, Gri Spor Ayakkabı ?Bilgi Toplamak ve Kullanmak?, Kahverengi Yürüyüş Ayakkabısı ?İnisiyatiflerden, Esnekliklerden Yararlanmak?, Turuncu Lastik Çizme ?Acilen Müdahale Etmek?, Pembe Ev Terliği ?İnsancıllık?, Mor Binici Çizmesi ?Yetki ve Hâkimiyet?i temsil eder.
Altı Değer Madalya Tekniği (E. Bono): Değerlerin öğretimi esastır. Altın ?İnsani? , Gümüş ?Örgütsel?, Çelik ?Ürün Kalitesi?, Cam ?Buluş ve Değişim?, Tahta ?Üçüncü Bir Grup Üzerindeki Etki?, Pirinç ?Olayları Algılama?yı işaret eder. * Bu 3 tekniğin de özünde Lateral (Yanal) Düşünmek vardır.
Sokrat Tartışma: İki aşamadan meydana gelir. İlk aşama; hiçbir şey bilmiyormuşçasına muhatabın bildikleri ortaya çıkarılır, doğruluğundan emin olduğu yanlışları ters sorularla kendisine hissettirilir, buna ?ironi? denir. İkinci aşama ise bilginin doğurtulmasıdır.
Sokrat Semineri: Üst düzey bir metnin grup çalışmasıyla derinlemesine ele alınıp, analiz edilerek incelenmesiyle gerçekleştirilir.
Akvaryum (İç Çember): Öğrencilerin ilgi duyduğu ya da üzerinde anlaşmaya varamadığı konuların öğretiminde kullanılan bir tartışma tekniğidir. Bir çember çizilerek ortasına boş bir sandalye konulur, sınıfın tümü çemberin dışında kalır. Gönüllü olarak yorum yapmak isteyen sandalyeye oturur ve düşüncesini paylaşır. Dışarıdakiler sadece not alır müdahil olmaz, sonda tartışmanın özeti sunulur. Bir diğer uygulamada da içerdeki küçük grubun tartışması dışarıdakiler tarafından izlenir ve belirli zamanlarda içtekilere sorular sorabilirler.
Fikir Taraması: Belli bir konuda 4-9 kişilik gruplar oluşturarak grup üyeleri arasında bir fikir taraması yapmaktır. Dersin herhangi bir noktasında, sınıfa canlılık getirmek için ciddî veya mizahî konularda kısa süreli fikir taramaları yaptırabilirler.
Siz Olsaydınız Ne Yapardınız? : Çocuklar, eski bilgileri gözden geçirerek bunları yeni problem durumlarında kullanırlar. Problem sayısı kadar karta problemler yazılıp, bir torbaya atılır. Öğrenciler torbandan bir kart seçerek problemi okurlar, çözüm üretmeleri için kendilerine süre verilir ve paylaşım gerçekleşir.
Otobüs: Bilgileri paylaşma, pekiştirme ve değerlendirmeyi ve disiplinler arası öğrenmeyi sağlayan eğitsel bir oyundur. Özellikle hayat bilgisi ve matematikte kullanılır. Sanal bir otobüs yolculuğunda kurallar, inen binen yolcuların, durakların sayıları vb. öğretimi zevkli bir hale getirir. Rol oynamalarla birlikte işbirliği içerisinde sorunlar çözülür.
Sendika: İşbirliğine dayalı ve yaşam boyu öğrenmeye katkı sağlayan bir grupla öğretim tekniğidir. Öğretmenin rehberliğinde takım çalışmasıyla bilgiyi arama ve elde edilen bilgileri organize etme becerisi kazandırır.
At Nalı: Teknikten öte bir çeşit sınıf, ortam düzenleme yöntemidir. Yüz yüze, açık ve rahat bir ortamda işbirliği sağlar.
Nesi Var?: Bir durumun, bir kimsenin betimlenmesi, niteliklerinin belirlenmesi, yeni kelimelerin değişik bir yaklaşımla öğretilmesi ve bir konudaki bilgilerin gözden geçirilmesi, yeni bilgilerin edinilmesi amacıyla uygulanabilir. Bir öğrenci sınıf dışına çıkar ve içerdekiler dersle ilgili bir kavram, olay vb. seçip gerekli ipuçlarını hazırlarlar. Dışarıdaki öğrenci içeri girdikten sonra bunu tahmin ederek bulmaya çalışır. Sonrasında ?Başka? ya da ?Ters Başka? etkinliği ile devam edilebilir.
Ben Kimim?: İnsanlar, canlılar veya nesneler ile ilgili özelliklerin verilip, verilen bu özelliklerin neye ait olduğunun bulunması şeklinde devam eden bir tekniktir. Bu teknik, derslerde daha çok ünlü kişiler, ülkeler, şehirler, bitkiler, hayvanlar ya da nesneler ile ilgili özelliklerin kavratılmasında kullanılır. Etkinliklerin başında ön öğrenmeleri belirlemek, sonunda ise tekrar etme yoluyla kalıcılığı arttırmak için kullanılabilir.
Öykü Oluşturma: Herhangi bir konu çerçevesinde öğrencilerin bir araya gelerek giriş, geliştirme ve sonuç bölümlerini dikkate alarak işbirliği içerisinde oluşturulan yazılı çalışmalardır.
Psik.Dan&Reh. Yusuf ŞARLAK
Arkası Yarın: İki ya da üç bölüm halinde olgu, olay, öykü, film vb. sınıfa sunulmalı ve en can alıcı yerinden kesilmeli. Devamı üzerinde
öğrencinin akıl yürütmesi için sorular sorulur. Sonra kalan yerden devam edilir ve yanlışlıklar öğrenciye buldurulmaya çalışılır.
Sorgulayıcı Araştırma: Daha çok fen derslerinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Araştırma etkinlikleri, deneyler, okul dışındaki gezileri içermektedir. Öğrencinin bilim insanının düşünce yolunu keşfetmesini sağlayıcı bir tekniktir. Daha çok teknolojik araçlar ve gözlem kullanılır.
Beyin Eseri: Her öğrenciye bir konunun farklı yönlerini belirten 3 kart dağıtılır. Görüşlerini kartlara yazdıktan sonra kartlar toplanır ve sırasıyla öğrenciler kart çekerek okurlar. Benzerler gruplanır ve tahtaya yazılır. Görüşlere eleştiri yapılmaz.
Görüş Geliştirme: Düşünceleri zıtlıkların iki ucunda ya da aralarında bir yerlerde (katılıyorum, kararsızım vb.) olan öğrencilerin, eğilimlerini gerekçelendirdikleri, bütün sınıfın etkin katılımını gerektiren, katılımcılarda hoşgörü, katlanma, konuşma, dinleme ve değişmeye açıklık becerilerini geliştiren bir tekniktir.
Kart Gösterme: Öğrencilere öğrendiklerini gözden geçirme, değerlendirme yapma, karar verme vb. fırsatlar sunar. Öğrenciler öğretmenin ilgili yorumuna ilişkin her biri bir anlam ifade eden kartları gösterir ?katılıyorum-mavi, kararsızım-sarı vb.?
Kartopu (Piramit): Verilen bir problemi önce öğrencinin tek başına düşünmesi daha sonra iki öğrenci bir araya gelerek görüşlerini tartışmaları, dörtlü grupta bu görüşlerin karşılaştırılması, sekizli gruplarda da aynı konunun tartışılıp karara varılması, son aşamada grupların görüşlerinin sınıfa sunulması ile süreç tamamlanır.
İstasyon: Öğrenci merkezli olan bu yöntemle öğrencilerde iş birliği, yaratıcılık, başlanmış bir işe katkı getirme ya da işi bitirme, katılımdan zevk alma, kurallara uyma, iletişim becerisi geliştirme, özel yetenekleri ortaya çıkarma ve üretme özelliklerini geliştirir. Çekingen öğrencilerin sürece aktif olarak katılımlarını sağlar.
Pandomim (Mim): Öğrencilere belli kavramların öğretilmesinde oyun yoluyla uygulanan, dikkatle izlemeyi ve zorunlu düşünmeyi kılavuzlayıcı, oldukça kullanışlı bir etkinliktir. Mim etkinliğindeki temel zorunluluk öğrencinin bedeni yoluyla ifadelendirme davranışı sağlamasıdır. Bu etkinlikte önemli olan anlatıcının konuşmaması, izleyicilerin fikir üretmesidir.
Konuşma Halkası: Öğrencilerin görüş farklılıklarını görmeye ve farklı görüşlere saygı gösterme davranışını geliştirmeye yarayan bir yöntemdir. Amaç: güven ve saygı atmosferi oluşturarak iletişimi arttırmak. Önce öykü anlatılır, okunur vb. sonra katılımcılar kendilerini bu olayda yer alan birinin yerine koyarak düşündükleri için empati yetilerinin gelişmesi söz konusudur. Konuşma cismi ve sürecin sonunda duygu ile düşüncelerin ayrılması tekniğin özelliğidir.
Argümantasyon: İddiaları dayandıkları veriler ile ilişkilendiren uygun gerekçeleri yapılandırma sürecidir. Bilimsel bir konu hakkında düşünceler ileri sürme, destekleme, eleştirme, değerlendirme ve arıtma sürecidir.
Akrostiş: Bilgiyi işleme kuramında örgütleme yaparken kullanılan bir teknik kelimelerin ilk harfine göre sıralama. Örn: Programlı öğretim ilkeleri KEBAB gibi
Köşelenme: Uygun problem seçilir ve açıklanır. Olası çözümlerden tartışmalı olanlar seçilir. Çözümler kartonlara yazılıp, sınıfın belirli köşelerine asılarak, öğrencilerin uygun buldukları çözümün olduğu köşeye gider. İlgili köşelerde gruplar oluşturularak neden o çözümü seçtikleri gerekçeleriyle tartışılır. Sonda sınıf tartışmasıyla sonuca ulaşılır.
Hikaye Haritası: Bir hikayeyle ilgili dikkat çekici noktaların görsel şekiller kullanılarak sunulmasıdır. Hikâyenin akışı ve dikkat çekici noktaların kolaylıkla görülmesini sağlar.
Vızıltı Grupları: Kısa süre içinde öğrenciler oturdukları yerde gruplara bölünür. Öğretmen soru sorar, sorun gruplar tarafından fısıldanarak tartışıldıktan sonra görüşler yazılır ve öğretmene temsilci tarafından sunulur. Fısıltı/ buzz / bızz /philips 66 vb. olarak da anılmaktadır. Gruplardaki kişi sayısı ve tartışma süresine göre grup isimlendirilir (22, 44 vb.)
Dedikodu: Öğrencilerin konuyu kavramaya çalışmasını, o konuda düşünmesini ve konu hakkındaki çeşitli düşünceleri öğrenip onları değerlendirmesini sağlar. Öğrenciler ikişerli gruplara ayrılır, verilen konu ya da soruyla ilgili düşüncelerini birbirlerine söylerler ve eşler birbirinden ayrılıp yeni ikililer oluşturur ve önceki eş ile paylaşılanların kritiği yapılır.
5N 1K: Problemin çözümüne ilişkin bilgi toplamada kullanılan bir tekniktir. Ne, Nerede, Ne zaman, Neden, Nasıl ve Kim? soruları sorularak mevcut sorun analiz edilerek yola çıkılır.
Psik.Dan&Reh. Yusuf ŞARLAK
DUPE Modeli: Kelimelerin İngilizce karşılıklarının baş harflerinden oluşan bir kısaltmadır. Problem çözmenin aşamaları belirtilmiştir. Belirleme ? Anlama ? Planlama ? Değerlendirme
Mektup/Telgraf Oyunu: Sınıf altı ya da sekiz kişilik gruplara ayrılır. Her gruptan yarısı, öbür yarısına bir telgraf çekerek ya da bir mektup yazarak belirli bir soruna çözüm önermelerini ister. Bu çözüm elli kelimeyi geçmeyen bir niteliği taşımak zorundadır.
Düşün-Eşleş-Paylaş: Öğrencilerin içerik hakkında konuştukları ve tüm grupla paylaşmadan önce fikirlerini tartıştıkları üç aşamalı öğrenci hareketinden oluşan bir işbirlikli tartışma stratejisidir. Öğretmen: ? Açık uçlu bir soru ya da problem ortaya atar ? Öğrencilere, cevapları hakkında düşünmek için bir ya da iki dakika verir. ? Öğrencileri, cevaplarını tartışmaları ve fikirlerini paylaşmaları için eşleştirir. ? Öğrencilerin cevaplarını küçük bir grupla ya da tüm sınıfla paylaşmaları için fırsatlar verir.
Merdiven Sıralama: Öğrencilere sekiz on tane cümle yazılı kart ya da resim verilir. Öğrencilerden beş altı kişilik kümeler
oluşturarak ellerindeki kartları önem sırasına dizmesi istenir.
Soru Turu: Bir konunun netleşmesinde ve gözden geçirilmesinde kullanılabilir. Öğrencilerden boş kağıtlara konuyla ilgili soruları yazmaları istenir. Her öğrenci kağıdı solundaki arkadaşına iletir. Öğrencilerin kendilerine gelen soru ya da kavramla ilgili düşüncelerini kağıda yazmaları istenir. Tur bu şekilde devam eder. Öğrencilerin soruyu okumaları ve önceki arkadaşlarının yazdıklarını inceleyip kendi düşüncelerini eklemeleri istenir.
Çalışma Grubu: Öğrencilerin ilgi duydukları bir konu üzerinde öğretmen ve öğrencilerin görüşlerine göre belirlenen grupların yaptıkları araştırma-inceleme bulgu ve sonuçlarını bir panel atmosferinde gruba sunmalarıdır.
Kutuplaşma: Kartlara sınıf çalışmalarıyla ilgili durumlar yazılır. Bu kartlar uygun yerlerinden iki ya da üçe kesilerek kutuplara ayrılır. Kesilen kartların ilk yarılarına 1-2-3-4-5?. gibi numaralar verilir. İkinci yarılarda herhangi bir işaret ya da numara yoktur. Üzerinde numaralar bulunan kartlarla, diğerleri karıştırılarak deste yapılır. Öğrenciler bu desteden birer kart çekip numaralı kartları okur ya da dramatize ederler. Bu sırada öğrenciler ellerindeki kartları inceler ve okunan durumu tamamlayıcı nitelikte olan kartı seçerek aynı yöntemle eksik olan durumu tamamlar. Sonuç özetlenir ve kartlar bitinceye kadar bu işlem sürdürülür.
Kavram Kontrolü: Burada kavramlar bir grup karta, tanımlar ve açıklamalar da ikinci grup karta yazılır. Bunlar ya kavramları içeren kartlara ya da tanımlamalara ve açıklamalara birer numara verilir. Numaralı kartlar sıra ile okunur,
buna uygun tanımlar bulunur ve ikisi birleştirilerek kavram tamamlanır.
Grup Şiiri: Küçük gruplar oluşturulur, hepsinin önünde kâğıt vardır. Herkes kâğıda bir dize yazar ve yanındakine verir. Süre bitiminde şiir sınıfa sunulur. Hikâye, öykü ve resim tarzında uygulama şekli de vardır.
Kırmızı Koltuk: Öğrencilerden işlenen konuda, ilgili kişiyi sorgulamaları ve onun yanlışını söylemeleri istenir. Örneğin yalancı çoban hikâyesindeki çobanın sorgulanması.
Zihinsel Haritalama: Öğrencilere üzerinde kavram ya da düşüncelerin olduğu kartlar dağıtılır ve bu kartları ilişkilendirerek yerleştirmeleri istenir. Bu sayede öğrenilenler arasında birçok anlamlı ilişki keşfedilir.
Sinektik: Birbirleriyle alakasız parçaları bir araya getirme anlamı taşır, ilişkilendirmedir. Temeli analoji ?fikirleri başka ortamlara aktarma? ye dayanan bir tekniktir. Sinektik uygulamaları için 4 farklı analoji belirtilir:
1- Doğrudan Analoji 2- Kişisel Analoji 3- Ters Analoji 4- Fantezik Analoji
Nominal Grup Tekniği: Bir grubun tüm üyelerinin, kararlarını kullanarak belirlenmiş olan ?Yeni Fikirler? listesini öncelik sırasına göre listelemeye yarayan bir metottur.
Odak Grup Görüşmesi: Amacı, belirlenen bir konu hakkında katılımcıların bakış açılarına, yaşantılarına, deneyimlerine, eğilimlerine, fikirlerine, duygularına, tutum ve alışkanlıklarına dair derinlemesine ve çok boyutlu nitel bilgi edinmektir.
Arama Konferansı: ?Ortak akıl? yaratmaya yönelik bir katılım tekniğidir. Sorunların tespiti ve buna ilişkin çözümlerin bulunması için yapılabilir. ?beyin fırtınası? adı verilen teknikten geniş ölçüde yararlanılarak ortak akıl yordamıyla ?ortak görüş?ler üzerinde konsensüse ulaşılmaya çalışılır.
Sıcak Sandalye: Bir karakterle veya içinde bulunduğu role iyi konsantre olmuş biriyle röportaj yapmaktır. Gruptakiler ve öğretmen sorular yöneltir. Bu durum, doğaçlama yoluyla yapılan hareketin durdurulması ve karakterlerin olduğu yerden alınıp, soru soracaklarla karşı karşıya gelmek için ?sıcak sandalye? ye oturtulmasıyla başlar.
Psik.Dan&Reh. Yusuf ŞARLAK
Parlamenter Münazara: Münazaranın özel bir türüdür. Bu münazarada sınıf parlamentoya benzetilir. Ele alınan konu iktidar ve muhalefet grubu tarafından tartışılır. 1-Yalnızca fikir üretilir. Önce başbakan sonra muhalefet grubunun lideri, sonra hükümet grubunun üyesi ve en son muhalefet üyesi konuşur. 2-Başkanın yönettiği, isteyenin söz alıp konuştuğu bir oturum yapılır. 3-Önce muhalefet grubunun lideri sonra da başbakan konuşmasını yapar. Demokratik bir ortamda kazanan-kaybedenin olmadığı bir tartışma tekniğidir.
Tereyağ-Ekmek: Verilen bir sorun üzerinde öğrenciler önce tek başlarına düşünür sonra arkadaşlarıyla bir araya gelerek düşüncelerini tartışırlar. Ulaşılan sonuç sınıfa sunulur. Teknik, birinci aşamanın üstüne bir kez daha konuşma fırsatı verdiğinden bu adı almıştır.
Sandviç: Tereyağ-Ekmek, iki aşamalıdır. Sandviçte bunu başka aşamalar izler; bir ürün oluşturma, bunu sunma vb.
Hızlı Tur: Öğrencilerin belli bir konudaki bilgi, sonuç vb. düşüncelerini gözden geçirmelerini sağlar. Önce düşünülür sonra sırayla konuşulur. Önceki konuşulanların tekrar edilmemesinden dolayı dikkatli dinleme becerisi sağlar.
Rulman (Top Taşıma): İç içe iki çember oluşturulur, iç ve dış çemberdekiler yüz yüze gelecek ve ikişerli eşleşecek biçimde ayakta dururlar. Verilen bir sorunla ilgili olarak önce karşı karşıya oturanlar birbirleriyle görüş alışverişinde bulunurlar. Sonra iç çemberdekiler ters yöne kayarak önceki eşinin yanındakiyle yeni bir ikili oluşturur ve konuşmaya devam edilir.
Hazineyi Bul: Konunun sunumu, gözden geçirilmesi ve konuyla ilgili problemin çözümü gibi çok çeşitli aşamalarda kullanılabilir. Problem/konunun çözümü parçalara ayrılır, sınıfın çeşitli yerlerine saklanır ve bunları açıklayan yönerge/krokiler hazırlanır. Gruplar, krokiyle parça bulur, inceler ve tartışır. Anlaşılmayan noktalar öğretmene sorulur.
Kum Saati: Genellikle ön öğrenmelerin anımsanması ve yeni öğrenilenlerle bağ kurulması için kullanılır. Tahtaya boş kum saati çizilir, öğrenilecek şey ortaya, ilgili ön bilgiler üst tarafa sonra konunun işlenmesi, ana temaların alt kısma yazılması ve son basamak; oluşturulan kum saatinin açıklanmasıdır.
Pazar Yeri: Öğrencilerin birbirini tanıması, görüşlerini paylaşması ve soruna ilişkin çözümlerini karşılaştırması amacıyla kullanılır. Bir konuyla ilgili fikirler kağıtlara yazılarak üstlerine takılır ve sınıfta dolaşılır, diğerleri bu kağıtları okur. Beğenilen kağıtlar karşılıklı değişilebilir. Bu değişikliğin gerekçesi de tüm sınıfla paylaşılır.
Mahkeme: Sınıfta sanal bir mahkeme kurulması şeklinde uygulanan bu teknik birçok öğrencinin etkinliğe yani derse katılımını sağlar. Mahkeme yöntemi uygulanırken konu seçimi, çevre seçimi, öğrencilerin rolleri seçimi (hakim,savcı, avukat,tanık v.b) ve odak noktanın belirlenmesine dikkat edilmelidir. Karşılıklı görüşlerini savunan öğrenciler tartışma ortamı oluşturarak jüri ve hakim karşısında davalarını haklı gösterme çabasına girerler.
Kese Kağıdı: Amaç daha önce öğrenilenler ve önbilgilerle yeni bilgilerin ilişkilendirilmesini sağlamaktır. Öğrencilere birer kese kağıdı dağıtılarak başlanan bu teknikte, işlenecek olan konunun önemli bilgi ve kavramları çıkarılır ve öğrenciler için bunlar tahtaya listelenir. Öğrenciler bu kavram ve bilgilerle ilgili bildiklerini ellerindeki kese kağıdının üzerine yazarlar. Sonra grup çalışması yapılır ve burada öğrenilenler küçük kağıtlara yazılarak kese kağıdının içine atılır. Bu sayede eski ile yeni bilgi ilişkilendirilmiş olur.
Son Söz: Öğretmen büyük bir kartonun ortasına konunun adını yazar. Kartonu dört bölüme ayırarak her bölüme bir yönerge yazar. Öğrenciler küçük kağıtlara her yönerge için bir cevap yazar ve ilgili bölüme yapıştırırlar.
* Bu konuda öğrendiğin dört şey yaz. * Bu konuda en çok hoşlandığın şeyi yaz. * Bu öğrendiklerini nerede kullanacağını yaz. * Bu konu ile ilgili bir resim yap.
Bilgi Kartları: Öğrencilere bazı konularla ilgili soruların yazılı olduğu kartlar dağıtılır. Bu kartlar ilgili panolara asılır. Öğrenciler şu soruları yanıtlarlar. * Bu derste....................................keşfettim. * Bu derste ......................................benim için çok zordu. * Bu derste öğrendiğim ..............................................beni çok etkiledi.
Tombala: Konunun sözcük ya da kavramları tombala kartlarına yazılır. Bazıları boş bırakılır. Öğretmenin söylediği, tanımladığı, örneklediği sözcük ya da kavram kapatılır. Kartındaki tüm sözcükleri kapatan öğrenci ?tombala!? der.
Slogan Oluşturma: Öğrencilerden bireysel ya da grupla öğrenilen konuya dönük etkileyici bir cümle oluşturmaları istenir. Sloganda konunun ana düşüncelerinin geçmesi gerektiği fark ettirilir. Öğretmen farklı konularda örnek sloganları söylemeli, tahtaya yazmalıdır.
Serbest Çağrışım: Belirtilen kavram ya da konuyla ilgili öğrencilerin kendilerini sınırlandırmadan aklına geleni söylemesiyle hayal gücü ve yaratıcılık desteklenir.
Psik.Dan&Reh. Yusuf ŞARLAK
Konuşma Biletleri: Bir tartışma tekniği olan konuşma biletlerinde öğrencilerin eşit konuşma sürelerine sahip olmasına önem verilir. Bunu sağlayabilmek için her bir öğrenciye üç bilet verilir. Her bir biletin belirli konuşma süresi (yolculuk süresi) vardır. Öğrenciler biletleri bitene kadar konuşabilirler. Bileti biten öğrencilerin konuşma hakkı sona erer.
Müze Eğitimi: Amaç; tarihi ve sanat eserlerini tanıtmak, onları yaşamın parçası olarak düşündürmektir. Geçmişe ait kalıntılar ile öğrenen arasında ilişki kurmaktır. Müze eğitiminde bireyler sanat, tarih ve kültür ile ilgili nesneleri tanıyarak birinci elden bilgi sahibi olurlar. Sadece temel eğitimde değil yaşam boyu eğitim sürecinde kullanılabilir.
Belenky Kuramı: Verilen yönergeye uygun olarak öğrenci ilk aşamada kendisi düşünür. Sonra sıra arkadaşı ile düşüncelerini paylaşarak beraber yeni bir görüş geliştirirler. Son aşamada görüşlerini tüm sınıf arkadaşları ile paylaşırlar.
Sanal Alan Gezisi: Gerçek gezi yapılamadığı zamanlarda bilgisayar aracılığıyla internet ortamında yapılan gezilerdir.
Sözlü Tarih: Bir konu çerçevesinde tespit edilen kaynak kişilerle yapılan uzun söyleşiler sonucu oluşturulan tarihtir.
CORT Düşünme Programı: Edward De Bono tarafından düşünmenin bir beceri olarak öğretilebilmesi için hazırlanan bu program basit, açık ve uygulanması pratik olan toplam altı bölüm ve her bir bölüm de on dersten oluşmaktadır.
Aracıyla Öğrenme (Vygotsky): Yapılandırmacı teoriye katılan bir kavram. Öğretmen-bilgi-öğrenci üçgeninde, öğretmen bilgi ile öğrenci arasında arabuluculuk görevini yerine getirmektedir.
Karşılıklı Öğretim: Okuma parçalarını anlama ve hatırlamada kullanılabilecek grup tartışması tekniklerini tanıtmak üzere düzenlenmiştir. Öğretmen ve yetiştirilen bir grup öğrenci, bir parçanın içeriğiyle ilgili tartışmayı dönüşümlü olarak yönlendirirler ve onu hep birlikte anlamaya çalışırlar.
Zaman Kapsülü: Belirli bir zaman periyodu için nesne ve kanıtların toplanmasıyla oluşur. Çocukların tarihsel çağ ile ilgili anlayışları anlamalarını sağlar ve konuya yönelik ilgileri arttırılır. O gün için kullanımda olan materyaller ?gazete, telefon, bilet vb.? bir kutuya konularak toprağa saklanır ve uzunca bir zaman sonra çıkartılarak geçmiş zamanın eğilimleri incelerek üzerinde konuşulur.
Çalışma Yaprağı: Öğretmenin derste işleyeceği kazanımlara uygun olarak hazırladığı yapraklardır. Öğretmen, hazırladığı materyali öğrencilere dağıtarak derste bireysel uygulama yaptırır. Özellikle öğrencilerin bilişsel giriş davranışlarını ortaya çıkarmak, konunun öğrenilmesini ve pekiştirilmesini sağlamak amacıyla kullanılır.
Öğrenme Yaprakları: Beceri gerektiren işlerin öğretiminde kullanılan ?işbaşında eğitim? yönteminin etkili olabilmesi için öğreticinin kullanması gereken yapraklardır. * İş Yaprağı; Yapılacak olan işin basamaklarını, işe ilişkin tüm ayrıntıları, çizimleri ve şekilleri gösterir. * İşlem Yaprağı; Yapılacak işin bir bölümü ya da işlemi ile sınırlıdır. * Bilgi Yaprağı; Bir işin yapılması için gerekli olan temel bilgileri kapsar. * Değerlendirme Yaprağı; Öğreticinin gösterisi sonucunda nelerin, ne kadar kazanıldığını gösterir.
Karar Ağacı: Verilecek karara ilişkin olası seçenekler, getiriler, riskleri ve hedeflerin grafik olarak görselleştirildiği araç.
Artı / Delta: Birlikte yürütülen bir süreçte nelerin iyi gittiğini (artı) ve nelerin iyi gitmediğini (delta) sorgulayarak değerlendirme yapma yoludur. Sütunlardan oluşan bir çizelge ile desteklenebilir.
Ekiple Öğretim: Birkaç uzmanın / öğretmenin, öğretim etkinliklerini planlama, sunma, değerlendirme ve geliştirmede sistemli olarak birlikte çalışmasıdır. Öğretmenler arasındaki işbirliğiyle gerçekleştirilir.
Formal Öğretmen Anlatımı (Düz Anlatım): Öğretmen ders planı ve öğretim tasarımı çerçevesinde, tek yönlü olarak konuyu aktarır. İletişim tek yönlüdür, öğrenci katılımı yoktur.
İnformal Öğretmen Konuşması: Öğretmenin ders planı ve öğretim tasarımı dışında günlük ve aktüel konuları da içeren, iletişimin çok yönlü olduğu anlatım tekniğidir. Öğrenci katılımı da vardır.
Öğrenme Galerisi: Öğrencileri oturdukları yerden kaldırıp aktif olacakları duruma getiren bir tartışma tekniğidir. Öğrencilere düşüncelerini daha samimi ve sınıf ortamına göre daha rahat bir şekilde sunma şansı sağlar. Öğrenciler öğrendiği her şeyi resim galerisi gibi duvarlara asarlar diğerleri de listeleri gezer ve eklemek istediklerini eklerler en son eklenenler özete dönüşür sınıfa sunulur. Değerlendirme ve pekiştirme amacı ile kullanıla bilecek işlevsel bir tekniktir.
Orff Yöntemi: Çocuklara temel müzik eğitimi vermek için çocuğun alışık olduğu elemanları kullanarak tamamen doğal yolla aktif öğrenmeyi teşvik eden bir yöntemdir. Bu metodun en temel öğeleri; dans, müzik, konuşma, dil, vücut, ve hareket birlikteliğidir.
Psik.Dan&Reh. Yusuf ŞARLAK
Scamper: Özellikle okulöncesinde yaratıcı düşünmenin geliştirilmesinde kullanılan, uygulanması kolay eğlenceli bir beyin fırtınasıdır. Çocuklara farklı düşünme, hayal kurma ve sezgilerini kullanarak özgün ürünler ortaya koyma şansı verir. Temel felsefesi: her fikir var olan başka bir fikirden doğar.
Bilişsel Çıraklık: Öğrencinin bir uzmanı gözlemleyerek başladığı ve uzamanın giderek azalan desteği ile o işi kendi başına, hatta kendi biçemiyle yapar duruma geldiği öğrenme sürecidir.
Zincirleme Benzetim Tekniği: Karmaşık ya da soyut fikirlerin en önemli özelliklerini öne çıkararak öğrenciye hazır olarak sunmaktır. Soyut fikirler somut olarak verilerek öğrencinin zihninde anlam kazandırılmaya çalışılır.
Karar Verme: Öğrencilerin süreçte öncelikle problemlerin ne olduğunu ve ne olmadığını tespit edip hangi çözümlerin nasıl kullanılabileceği gibi seçenekleri belirlemelerini gerektiren, toplumsal sorunların çözümünde kullanılan bir uygulamadır. Üretilen seçenekleri tek tek inceleyerek her birini değerlendiren öğrenciler, verilen kararlardan bir tanesini uygulayarak elde edilenlerin çeşitli boyutlarıyla değerlendirmesini yaparlar.
Görev Grubu: Öğretmen rehberliğinde öğrenciler, ilgi duydukları görevleri yerine getirmek üzere grup oluştururlar. Grup bir kez oluştuktan sonra öğrenciler neyi nasıl yapacaklarını konuşurlar, işbölümü yapar ve çalışmaya başlarlar.
Bil-İste-Öğren: Tahtaya çizilecek üç boyutlu bir tablo ile okunan metnin içeriğini olduğu gibi kabul etmektense öğrencide öğrenmeyi sahiplenme duygusu yaratır. Birinci sütun: ?Bildiklerim?, ikinci sütun ?Bilmek istediklerim?, üçüncü sütun ise ?Öğrenmek istediklerim? şeklindedir. Süreç içerisinde bu sütunlar sırayla doldurulur.
SWOT Analizi: İncelenen kurumun, tekniğin, sürecin, durumun veya kişinin güçlü (Strenghts) ve zayıf (Weaknesses) yönlerini belirlemekte ve dış çevreden kaynaklanan fırsat (Opportunities) ve tehditleri (Threats) saptamakta kullanılır.
Güç Alanı Analizi: Bir problemin çözümünü destekleyen veya karşı olan faktörlerin belirlenmesi için kullanılır. Değişim güçler arasındaki mücadelenin sonucudur. Bu fikri geliştiren tekniğe Güç Alanı Analizi denir. İstenen değişikliğin tüm yönlerini görmeyi sağlar. Sürücü güç değişikliğe zorlayan, önleyici güç ise hareketi engelleyen güçtür.
PUKO Döngüsü: Toplam kalite yönetiminde "planla- uygula- kontrol et- önlem al" (plan- do- check- act) aşamalarından oluşan sorun çözme tekniğidir.
İlişkilendirme Diyagramı: Takımın çok sayıda fikir üretebilmesi ve daha sonra bu fikirleri doğal bir şekilde gruplandırabilmesi ve özetlemesi için kullanılır. Sürecin tüm aşamalarında takımdaki herkesin yaratıcılığını teşvik eder. İletişim engellerinin kırılmasını sağlar.
Dağılım Diyagramı: İki değişkenin ilişkili olduğu teorisini test etmek amacıyla bir değişken değiştiğinde diğer değişkenin durumunu göstermek için kullanılır. Olası sebep ve sonuç ilişkisini test etmek için kullanılan bir tekniktir.
Pareto Diyagram: Problem çözmek, başarı durumunu gözlemek veya problemin temel nedenini belirlemek için bir başlangıç noktası seçmek amacıyla tüm problemlerin veya şartların bağıl önemini göstermek için kullanılır.
Radar Diyagram: Organizasyonunu şimdiki performansı ile hedef performansı arasındaki farkı bir grafik üzerinde görebilmek için kullanılır. Güçlü ve iyileşmeye açık alanların görülmesini sağlar İyi kurulduğunda her kategorinin performansını sergiler
Akış Çizelgesi: Bir algoritmanın şekillerle gösterimine akış çizelgesi denir. Bir ürün ya da hizmetin oluşturmasında takip edilen uç uça eklenmesiyle o ürünü/hizmetin oluşum öyküsünün çıkartılmasına yarayan kalite aracına akış çizelgesi denir.
Ağaç Çizelgesi: Ağaç çizelgesi ?nasıl?? ve ?niçin? diye düşündürmeye zorlayan diğer kalite teknikleri gibi bir araçtır. Karmaşık ve ulaşılmaz gibi gelen hedeflere nasıl ulaşılacağına dair, sistematik bir beceri kazandırır.
Sorun Çözme Evi (Kalite Evi): Bir sorun çözme tekniğidir ve dokuz odası bulunan bir ev resmedilir. Çözüm aşamasında ilgili sorun evin her odasında bulunan sorulara uygun olarak sırayla irdelenir. Sorular: Ne?, Nasıl?, Ne kadarlar? vb.
Buzzy: Buzzy, fikir çürütme gruplarıdır. Phipler ise ispat grupları ve proje çalışmalarıdır. Bunlar birlikte çalışır. Daha çok askeri ve silah alanında kullanılmıştır.
Zihin Haritası: Düşünerek bilinçli çağrışımları ve yaratıcı düşünceleri oluştururken kullanılan araçtır. Düzenli ve kâğıda geçirilmiş beyin fırtınasıdır.
Psik.Dan&Reh. Yusuf ŞARLAK
Kavramsal Karikatür: Öğrencilerin sahip olması olası olan kavram yanılgıları ya da düşünce biçimlerinin insan veya hayvan figürlerinde tartışıldığı ya da düşündürüldüğü çizimlerdir. Her karakter farklı bir fikri savunur. Öğretim amacının haricinde kavram yanılgılarını belirleyebilmek için ölçme-değerlendirme amacıyla da kullanılabilir. Yapılandırmacılığa dayanmaktadır.
Kavram Haritası: Öğrenenler için öğrenilecek temel fikirleri ve bunlar arasındaki ilişkileri açık hale getirmekte ve önceki bilgilerle yeni bilgiler arasında anlamlı bağlantılar kurulmasına yardımcı olan iki boyutlu bir şema. Çeşitleri;
* Örümcek Harita: Temel bir kavramı tanımlamak için kullanılır.
* Balık Kılçığı Haritası: karmaşık bir olayın neden-sonuçlarını ortaya koymak için kullanılır.
* Sınıflama Haritası: Öğrenilen bilgileri sistematik olarak sınıflamayı amaçlar.
* Olaylar Zinciri Dizinleri: Herhangi bir kavramın aşamaları, bir işlemin basamakları açıklanır.
Kavram Kargaşası Yaratma Tekniği: Öğrencilerin bir konuya ilişkin olarak sahip olduğu bilimsel fikirlerden farklılık gösteren düşünceleri ve bunların yanlış olabileceği kendisine gösterilmeye çalışılır.
Kavramsal Değişim Metinleri; Posner ve arkadaşları tarafından geliştirilmiş olup Piaget?in özümleme, düzenleme ve dengeleme ilkeleri üzerine kurulmuştur. Kavramsal değişim metinleri öğrencilerin kavram yanılgılarının ve sebeplerinin neler olduğunu belirten ve bu yanlış kavramaların yetersiz olduğunu örneklerle açıklayan metinlerdir.
TGA (Tahmin-Gözlem-Açıklama): Öğrencilerin, araştırmacı tarafından hazırlanan etkinlikte geçen olayın sonucunu nedenleriyle birlikte tahmin etmeleri, olayı gözlemlemeleri ve tahminleri ile gözlemleri arasındaki çelişkiyi ortadan kaldırmaya yönelik açıklama yapmalarını gerektirmektedir. Öğrencilerin her bir basamakta verdikleri cevaplar ve açıklamalara bakılarak onların anlamaları hakkında yorum yapılmaktadır. Bu yöntem bireysel olarak yapılabileceği gibi, iki veya daha fazla öğrenciden oluşan gruplar kullanılarak da yapılabilir.
Anlam Çözümleme Tablosu; Bu araç Amerikan literatürüne şematik özellikler analizi terimiyle girmiştir. Bu araç, öğrencilerin de katıldığı bir etkinlikle iki boyutlu bir tablo olarak geliştirilmiştir. Tablonun bir boyutunda özellikleri çözümlenecek olan varlıklar veya kavramlar yer alırken, diğer boyutunda özellikler sıralanır. Anlam çözümleme tabloları kavramların tanımlayıcı ve ayırt edici özelliklerinin öğrenilmesinde etkili bir biçimde kullanılır. Öğrenci bu aracı hazırlarken öğrendiği sözcülerin anlamlarını daha önceki bildiği sözcüklere bağlar, böylece kavram geliştirmiş olur.
Kavram Ağı: Öğrencilerin izlenimlerini, düşüncelerini yazılı öğretim araçlarındaki ( ders kitabı, dergi, ansiklopedi, vb..) kavram ve ilkelerle uyumlu bir biçimde sergileyen bir grafik araçtır. Birbirleriyle ilişkili bilgilerin nasıl farklı kategorilere sokulabileceğini gösteren görsel haritalardır diyebiliriz. Şematik ağda denilen bu araç öğrencilerin; ? Beyin fırtınası yaratarak bilgilerini harekete geçirmek, ? Yeni kavramları geliştirmek, ? Kavramlar arası yeni ilişkiler kurmak, ? Kavramları yeniden düzenlemek, gibi zihin etkinlikleriyle yazılı metinleri daha iyi anlamalarına yardımcı olur.
Olaylar ve Durumlar Hakkında Mülakat: Amaç, öğrencinin olayları anlamasını kontrol etmek ya da bir durumu yorumlayabilmesini araştırmaktır. Öğrencilere kartlar üzerine çeşitli olay ve durumlarla ilgili olarak çizilmiş şekiller ve resimler gösterilerek öğrencilerin bunlar hakkındaki düşünceleri alınmaya çalışılır. Bu yöntemle öğrencinin kavramı öğrenip öğrenmediği derinlemesine araştırılır.
Kavramlar Hakkında Mülakat: Kişinin bir kavramla ilgili sahip olduğu bilgileri ortaya çıkarmak için düzenlenmiş karşılıklı konuşmalardan oluşmaktadır. Öğrencilerin belirlenen bazı kavramlar hakkındaki düşüncelerinin ortaya çıkarılması amaçlanmaktadır. İzin alındığı sürece teyp kaydına alınabilir.
Kelime İlişkilendirme; Öğrencinin bilişsel yapısına ve bu yapıdaki kavramlar arasındaki bağları, yani bilgi ağını gözler önüne serebilen, uzun dönemli hafızadaki kavramlar arasındaki ilişkilerin yeterli olup olmadığını veya anlamlı olup olmadığını tespit edebilmemize yarayan tekniklerden birisi kelime ilişkilendirme testleridir. Öğrenci bu teknikte, belli bir süre içerisinde (çoğunlukla 30 sn.) herhangi bir konuyla ilgili verilen bir anahtar kavramın çağrıştırdığı kelimeleri cevap olarak verir.
Karşılaştırma Tablosu: Yaş, özellik, liste ya da kavramların belirli yönergelere göre benzerlik ya da farklılıklarının belirlenmesi amacıyla
hazırlanmış çizelgelerin karşılaştırıldığı tablolardır.
Talih Çizgileri; Romanlar, oyunlar, şiirler, müzikaller ve tarihte geçen olayların öğrenciler tarafından anlaşılma seviyelerinin araştırılmasında kullanılır. Öğrenci her durum için bir ya da birden fazla niteliği tahmin eder ve bunu grafikle gösterir. Öğrenci olayı okur, öğretmen de olayları oluş sırasına göre tahtaya yazar. Öğrenciler anladıklarını çizgilerle ifade eder, her sahnede neyin değiştiğini analiz ederek olayları bağlamayı öğrenirler.
Psik.Dan&Reh. Yusuf ŞARLAK
Teşhis Testleri: Açık uçlu kağıt kalem testleri veya çoktan seçmeli testler şeklinde olabilir. Açık uçlu testlerde öğrenci, kendisine yöneltilen soru ile ilgili olarak sahip olduğu tüm bilgiyi yazılı olarak ifade etme olanağı bulur. Öğrenci verdiği cevapla ilgili gerekçesini de belirteceği için sahip olabileceği yanlış anlamaların tespit edilebilme imkanı vardır. Çoktan seçmeli testlerdeki çeldiriciler öğrencilerin deneme sorularına ve diğer açık uçlu sorulara verdikleri cevaplara dayanır.
Pazıl: Kavram, olay ya da özelliklerin bir bütünün parçaları olduğunu vurgulamak istediğimizde kullanabileceğimiz bir tür şemadır.
Yaratıcı Drama: Doğaçlama, rol oynama ve tiyatro tekniklerinde yararlanarak öğrencilerin bir yaşantıyı, bir olayı, bir fikri veya soyut bir kavramı oyunsu süreçlerde canlandırmasıdır.
Ayna Çalışmaları: Eşlerin karşılıklı olarak aynaya bakar gibi bir birini taklit etmesidir. Sırayla yönlendirici olabilecekleri gibi aynı anda bir birlerine uygun davranmaları istenebilir. Oturdukları yerden yapılabileceği gibi mekan uygunsa müzik eşliğinde hareket serbest bırakılarak da yapılabilir.
Tanılayıcı Dallanmış Ağaç: Klasik doğru-yanlış tipindeki sorulardan oluşan fakat doğru-yanlış testlerinden farklı olarak soruların birbirlerinden bağımsız cevaplanması yerine her bir soruya verilen kararın bir sonraki soruyu etkilemesiyle oluşturulan alternatif ölçme aracıdır. Öğrencilerin bilişsel yapılarındaki yanlış öğrenmeler ortaya çıkartılarak öğrenme öğretme süreci tekrar düzenlenebilir.
Yapılandırılmış Grid: Öğrencilerin bilgileri ne şekilde ilişkilendirdiğini yani öğrencilerin anlamlı öğrenmelerini ölçmeyi amaçlayan alternatif bir tekniktir. Öğrencilerin kavram yanılgılarını, bilişsel yapılarındaki eksiklik ve aksaklıklarını ortaya çıkarır. Öğrencinin seviyesi ve yaşına uygun olarak 9, 12 veya 16 kutucuktan oluşan bir tablo yardımıyla gerçekleştirilir.
Vee Diyagramı: Öğrencilerin araştırmalarını daha kapsamlı hâle getirmesini sağlayan bir değerlendirme tekniğidir. Vee diyagramları, hemen her düzeydeki bütün etkinliklerde rahatça kullanılabilmesi, hazırlanma kolaylığının olması, etkinlik öncesi öğrencileri araştırmaya sevk etmesi, kavram öğretimine yardımcı olması ve kavram yanılgılarını tespit etme amacıyla kullanılır. Öğrencilere bilgilerini daha iyi organize etme, daha etkili bir biçimde araştırma yapma ve öğrenmelerini sağlama için kullanılan bir ölçme değerlendirme uygulamasıdır. Etkinlikle birlikte hazırlanan aynı zamanda etkinliğin raporu olarak da kullanılabilen bir eğitim aracıdır. Vee diyagramlarında kavramsal ve etkinlik bölümlerinde bulunan başlıklar: anahtar soru, araç ve gereçler, teoriler, ilkeler, kavramlar, neyi araştırıyoruz ve kayıtlar yer alır.
Kelime İlişkilendirme: Öğrencinin bilişsel yapısına ve bu yapıdaki kavramlar arasındaki bağları, yani bilgi ağını gözler önüne serebilen, uzun dönemli hafızadaki kavramlar arasındaki ilişkilerin yeterli olup olmadığını veya anlamlı olup olmadığını tespit edebilmemize yarayan bir tekniktir. Öğrenci bu teknikte, belli bir süre içerisinde (çoğunlukla 30 sn.) herhangi bir konuyla ilgili verilen bir anahtar kavramın çağrıştırdığı kelimeleri cevap olarak verir.
Dinleme Teknikleri: * Katılımlı * Seçici * Eleştirel (Sorgulayıcı)
Okuma Teknikleri: * Paylaşarak * Sesli * Eleştirel * Not alarak * Yankılayıcı
Yazma Teknikleri: * Hikâye edici * İkna edici * Eleştirel * Paylaşarak * Planlı * Karşılaştırmalı * Not alma * Betimleyici
Konuşma Teknikleri: * Eleştirel (Sorgulayıcı) * İkna edici
Psik.Dan&Reh. Yusuf ŞARLAK
2011 ? İstanbul
Pangaea
