Domates Hakkında İlginç Bilgiler
Domates Tarihi Denilince Aklınıza Ne Geliyor?
Domates denildiğinde aklınıza mutfak, kahvaltı, sulu yemekler, menemen, likopen mi geliyor? Sadece bunları çağrıştırıyorsa domates için üzücü bir durum. Domatesin Türkler ile tanışma hikayesi neredeyse 600 yıl önceye dayanıyor deseydim ve bu yolculukta Kristof Kolomb(Christapher Colombus) ,Fatih Sultan Mehmet Han , İtalyanlar, Fransızlar ,Orta Amerika ve hatta Meksikalılar bulunuyor deseydim ilginizi çeker mi? Domatesin bir karakter olduğunu hayal edersek ne macera ama. Domatesin bu macerasını sizlerle paylaşmaktan onur duyarım.
Yazıda ,domates tarihi, domates nerede bulundu, Türkler ve domates, domates fidesi yetiştirmek, ayaş domatesi, domatesin faydaları , likopen ,domatesli yemekler, domates reçeli ,domates suyu tarifi ve domates çeşitleri hakkında bilgiler vermeye çalışacağız.
Domates Nerede Bulundu ve Türkler ile Nasıl Tanıştı?
Sulu, çekirdekli ve lezzetli domates , Kolomb?un 1492 yılının 12 Ekim?inde Amerika kıtasını keşfinden sonra Avrupa?ya süs bitkisi olarak getirilip ,uzun müddet süs bitkisi olduğu düşünülmüştür ve bu şekilde yetiştirilmiştir. Günümüzde ise neredeyse bütün Dünya tarafından tüketimi yapılmaktadır ve ihracatı dünya ticaretinde önemli bir yer tutmaktadır. Domates üretimi konusunda ilk üç sırada Türkiye? de bulunmaktadır. Sırası ile ABD, Çin ve Türkiye ilk üç sırayı almaktadır.
Domates ile Türkler Nasıl Tanıştı?
Domates ile Türklerin tam olarak ne zaman tanıştığı ya da başka bir deyişle Osmanlı İmparatorluğunda domates ilk olarak kayıtlara ne zaman geçti tam olarak bilinmiyor. Kayıtlar incelendiğinde 1700?li yılların ilk yarısında Nevşehirli Damat İbrahim Paşa?nın 1723 yılında aylık masraf defterinde domates kaydının satın alınan bir ürün olarak bulunduğu görülmüştür. Domates Osmanlı?da ilk olarak yeşil olarak tüketilmeye başlanmıştır ve adına ?Frenk Badıcanı? adı verilmiştir. Domatesin Avrupa?da ki durumuna bakıldığında Osmanlıya yerleşmesi yaklaşık 350 yıl öncesine dayanır . Lakin bir de Fatih Sultan Mehmet ile ilgili bir domates hikayesi vardır ama bu bilgiyi bütün tarihçilerin doğruladığı söylenemez.
Fatih Sultan Mehmet Domatesi Yasaklattı mı?
Topkapı sarayında bulunan bir el yazması , Domates ve Osmanlı İmparatorluğu arasında geçen ,sır perdesi ardında kalmış bir olan olayı gün yüzüne çıkarmıştır. El yazmasına göre Fatih Domatesi çok severmiş , fetih sonrasında Fatih?in domatesi çok sevdiğini bilen Bizans uşakları , Fathi Sultan Mehmet?i domates yolu ile zehirlemeye çalışmışlar. O yıl sıcaklıkların mevsim normallerinin üzerinde gitmesi sebebi ile İznik?te turfanda yetişmiş ,Admetos domatesini Fatih?e sunmak üzere gizlice İstanbul?a sokmuşlar.(Admetos domatesinin nesli tükenmiştir) .Sonra bu domatesler gizlice saraya sokulmuş ve saray mutfağında Padişaha hazırlanacak yemek malzemeleri arasındaki yerini almış. Sultanın çeşnici başısı Domatesleri soyarken bir anda herkesin gözü önünde ağzından köpükler saçarak rahmetli olmuş. Çeşnici başının elinde ki kesik domates ile temas edince domateste olan zehir Abbas Ağa(çeşnici başı)?nın vücuduna zerk olmuş. Durum araştırılınca domateslerde baldıran zehri olduğu ,domatesin sap kısmından zehrin domatese zerk edildiği, ortaya çıkmış ve yapılan tahkikatın ardından domatesi saraya sokan sorumlular yakalanarak çuval içinde kız kulesinden denize atılmak sureti ile suda boğularak idam edilmişlerdir. Bu olay tarihe Vak?a Nüvis olarak kayıt edilmiştir. Yaşanan bu hadisenin ardından Fatih bütün Osmanlı topraklarında domatesin yenmesini ,yetiştirilmesini, tohumunun saklanmasını yasaklamıştır. Abbas Ağa?nın naaşıda kırmızı kavuklu bir mezar taşı ile gömmüşlerlerdir fakat bu mezar taşı bulunamamıştır. Fatih tarafından 1458 yılında adına yaptırılan caminin hünkâr mahfilindeki süslemeler bu nedenle domates çiçekleri ile bezenmiştir. Domates ise ancak o günden 280 yıl sonra, matbaayı getiren İbrahim Müteferrika?nın çabalarıyla yasak olmaktan çıkmış, sofradaki yerine kavuşabilmiş ve günümüze ulaşabilmiştir. Admetos domatesleri ise bugün sadece gravürlerde görülebilmektedir.
Neden Domatese Domates Denmiş?
Domates dilimizdeki bir çok kelimenin Fransızca?dan gelmesi gibi yine Fransızca?dan gelmiştir.İtalyanlar ?pomodoro? ,Fransızlar ?tomate?, çoğul olarak da ?tomates? demişler.Ülkemiz?de Domates olarak yaygınlaşmasının sebebi Fransa?dan gelen eğitimcilerin ya da Fransa?da eğitim gören Türklerin ,Levantenlerin dilimize sokmaları sebebi ile olmuştur. Domates Avrupa?da ise farklı isimler ile anılmıştır; 1570?li yıllarda İngilizlerin, İspanyolların bahçelerinde süs olarak yetiştirdiklerine dair kayıtlar mevcuttur. Fransızlar ?pomme d?amour?; İngilizler ?love apple (aşk elması)?; İtalyanlar ?poma d?oro (altın elma)?, Fransızların tanımı benzeri ?poma amoris (aşk elması)? ya da başka bir hikayeye göre İtalya?ya ilk getiren Moor isimli kişinin meyvesi ?pomo dei mori? adını vermişlerdir.
Domatesi İlk Olarak Neden İtalyanlar Tüketti ve Pizzada Kullanılmaya Ne Zaman Başlandı?
İtalya?nın Napoli bölgesinde ki fakirler , sokaklarda süs bitkisi olarak domatesi gördüklerinde tadına bakmaya karar vermişler . Daha sonra bunu Pizzalarına katmışlardır ve böylelikle Avrupa?da domates yenmeye başlanmıştır.
Pizza Nasıl Ortaya Çıkmıştır?
İlk pizza sanılanın aksine İtalya?da yapılmamıştır. Dünya kütüphanelerinin kayıtları incelendiğinde M.Ö 600 ?lü yıllarda Pers İmparatorluğunda , askerler sefere çıktıklarında kalkanları üzerinde ince ,yassı ekmek pişirerek üzerine peynir ve hurma koyup yerlermiş. İlk pizza?nın çıkışı bu şekilde olmuştur. Peki bu pizza Avrupa?ya nasıl geldi? Büyük Darius?un askerleri MÖ 490?da maraton yarışının esinlendiği Marathon Savaşı öncesi pidelerini yemişler, ancak savaşta yenilmişlerdir. Bunun öcü oğlu Xerxes tarafından alınmıştır. 300 Spartalı filminde işlendiği gibi MÖ 480?de Thermopylae savaşında Spartalı Kral Leonidas?ı yenmiştir. Bu arada kısa bir bilgi olarak, Büyük İskender zamanında yaşayan ve MÖ 333?de ona karşı savaşı kaybeden Darius?un, Büyük Darius?un sekizinci nesilden torunu III. Darius olduğunu da hatırlatalım.
Domatesin Avrupa Öncesi Tarihi
Domates Kolomb tarafından Avrupa?ya getirildi ama Domatesin bundan öncede bir yaşamı vardır. Güney Amerika?da domates yetişiyordu ama yabani türleri bulunuyordu. Güney Amerika?nın belirli bir bölgesin de(özellikle Peru-Bolivya-Ekvator arasında kalan bölge) Lycıoersicon sp.(domates) bitkisinin meyvesi genel olarak ?tomate? olarak çağrılıyordu. Bunun sebebi ise yerlilerin çok çekirdekli ve sulu meyveleri adlandırdıkları ?tomotl? kelimesini kullanmalarından dolayıdır. Sulu ve çekirdekli meyve anlamına gelen bir kelime ile çağırdıklarına göre tüketiliyordu da. Domatesin Kuzey Amerika?da ki durumuna bakılırsa Güney Amerika?dan oldukça farklıdır. Domates Kuzey Amerika?da zehirli bir bitki olarak kayıtlara geçmiş. Kuzey Amerika?ya ulaşması ise Güney Amerika?dan Kuzeye göç eden yerliler sayesinde olmuştur. Yine bu gelişmeye bakarsak Güney Amerikalı yerlilerin domatesi yetiştirdiklerini de anlayabiliriz. Fakat Domates ilginçtir uzun yıllar Kuzey Amerika?da zehirli bir bitki olarak anılmıştır. Domates 18?inci yüzyılın ortalarından itibaren İtalya?da yaygın olarak yetiştirilmeye başlanmıştır. 1800?lü yıllarda İngiltere?de yapılan seralarda çiçekler ile birlikte süs amaçlı domates yetiştirildiği bilinmektedir. Amerika?ya geri dönmesi ise 1780?lerde olmuştur. 1781?de Thomas Jefferson tarafından Virginia?da yetiştirilmiş, 1812?de güneyde New Orleans?da Fransız etkisiyle üretilmiş ve tüketilmiş, ancak 1840?lara kadar Kuzey Amerika?da zehirli olduğu düşüncesi ile gelişme gösterememiştir.
Domates Öğrendiğimiz Gibi Bir Sebze mi Yoksa Meyve midir?
Domates bilimsel olarak bir meyvedir peki neden domatese sebze dendi yıllar boyunca neden bu gerçek saklandı hiç düşündünüz mü ? ABD ?de 1887 de sebzeler üzerinde %10 vergi uygulaması vardı, aynı vergilendirme sistemi meyvelerde yoktu. John Nix isimli bir domates ithali yapan işletmeci ,domatesin bir meyve olduğunu ve vergiden muaf olması gerektiğini savunuyordu. Ve bu savunması için dava açtı. Bilimsel olarak bir tartışma yoktu, domates bir çiçeğin tohumlarının olgunlaşarak meydana getirdiği bir meyvedir. Buna rağmen ABD?de bulunan en yüksek mahkeme domatesin sebze olduğuna karar verdi. Ve açıklamasını şu şekilde yaptı. ?Evet bilim domatesin meyve olduğunu söylüyor, ama halk dili ile konuşursak domateste salatalık ya da fasulye gibi bir asmanın meyvesidir.Halkın dilinde pişmiş ya da çiğ olsun hepsi sebzedir.Akşam yemeği sonrasında getirilen meyveler arasında asla yeri yoktur, bu nedenle sebze sınıfında değerlendirilir.? bu açıklamadan sonra domates sebze olarak yoluna devam etti .Ama bilim gerçeği biliyordu.
Domates Çeşitleri Nelerdir?
Ayaş Domatesi ve Yetiştiriciliği
Ayaş domatesi 1960 lı yıllar ile 1990?lı yıllar arasında Ayaş ve çevresinde bulunan köylerde ekimi yapılarak, çiftçilere ve köylülere yüksek kar bırakan , lezzetli ve doğal tadı ile ün kazanmış yerel bir domates türüdür.
Ayaş domatesinin yetiştiği yerlere bakıldığında özellikle iç Anadolu, Mersin,Adana ve Antalya?da tüketicilerin ismi ile aradığı ve severek tükettiği Ayaş domatesi ,aracıların ve çiftçilerin yanlış politikaları ile maalesef kaybolma tehtidi ile karşı karşıya kalmış ve yeterli tohumu bulunamadığı için neredeyse ekilemez duruma gelmiştir.
Geçmişe bakıldığında ve yerli çiftçilerin söylemleri dikkate alındığında , geçmişte yetişkin bir ayaş domates fidanından 16-17 kg domates almak mümkündü.Basit bir matematik ile 1 dekar ekili alandan 16-17 ton domates almak hayal değil.Maalesef korunmadığı ve gerekli özen gösterilmediği için Ayaş domatesi de ülkemizde kaybolma noktasına gelmiştir. Tarlalarda gübrelemenin yanlış ve bilinçsizce yapılması ,tohumların hatalı alımı,Ayaş domatesinin hem doğal şeklini bozmuş, raf ömrünü kısaltmış, hem de verimini düşürmüştür.
Ayaş Domatesi Neden Azalmıştır?
Yine aynı dönemde pazarlanan hibrit tohumlarda ki verimlilik yüksekliği, raf ömrü uzunluğu ,hem üreticiler hem de tüketiciler tarafından tercih edilmeye başlanmıştır. Bu sebeple de Ayaş domatesinin hem arzı hem de talebi düşmüştür. Hibrit tohum ile beraber ekilen ayaş tohumları gitgide özelliğini yitirmiştir. Bunlar yaşanırken çiftçimizde elinde kalan ayaş tohumlarını bir kenara bırakmışlar, sahip çıkmamışlardır. Kalan tohumlarda yok olmaya yüz tutmuştur.
Anadolu insanının kültüründe,köylü kadınlarımızın toplayıcı saklayıcı özelliği sayesinde yıllarca ekimi yapılmış endemik ( yerel ) tohumlarımız ne yazık ki bilinçsizce yok edilmiştir.
Anadolu?da bu tohumu yaşatmaya çalışan çiftçiler hala mevcuttur , dilerim bir devlet politikası gereği yerel tohumlarımıza sahip çıkılır.
Ayaş Domatesi Nasıl Anlaşılır?
Ayaş domatesi bölündüğün meyve etindeki kırağı şeklinde ki beyazlık ürünün genetik özelliği olup iç yapısına özel bir görünüm kazandırır. 250 -300 gr , koyu pembe , üzerinde dilim dilim gözükmesini sağlayan çukurlar vardır. Kestiğinizde bol sulu meyve eti vardır. Kendine has kokusu vardır. Yüksek miktar da likopen içerir.İnce kabuklu, hafif tuz ve limon tadı içeren özel aromalı doğal bir domatestir.Rengi donuk pembedir ,Osmanlı pembeside denir. Çok sert olmaz ,dokunulduğunda parmağınız iz bırakır.
Ayaş Domatesinde Fide Ne Zaman Dikilir?
Ayaş domatesinde fide dikimi 1 mayıs itibari ile başlar ve mayısın sonuna kadar dikim yapılır. 60 cm sıra arası olacak ve iki sıra arasında 1.80 m mesafe olacak. Sık dikimden ziyade seyrek dikim dalın hava almasını sağlayarak verimin artmasına sebep olur. Sık dikimde meyve güneş görmez, tadı güzel olmaz ve küçük kalır.
Dikim sırasında gübre kullanılmaz. Ekim öncesinde az miktarda tavuk gübresi atılabilir.Gübre atıldıktan 1 hafta sonra ekime başlanabilir.Fazla tavuk gübresi atılmamalıdır ,toprağa zarar verebilir.Diker dikmez su verilmeli. 1 hafta sonra can suyu verilmeli. Daha sonra damlama sistemi ya da karık sistemi ile 10 günde bir sulama yapılmalıdır.Ayaş domatesinin özelliği çok su istememesidir. Dikimden sonra tekrar gübreleme yapılabilir. Organik gübre tercih edilebilir. Mantar hastalığı görülebilir , bu hastalık için ilaç kullanımı yapılmalıdır yoksa hastalığın olduğu dal kurur.
Ayaş Domatesinde Hasat Ağustos başında başlar , ekim sonunda biter. Kırmızısı 1 hafta içinde tüketilmelidir ,fazla beklemez. Çakıllı olarak toplanırsa 15-20 güne bekleme süresi çıkar.
Yerli Domates Çeşitleri
Ayaş Domatesi
Çorum Kırmızısı
Ayla Domatesi
Heybetli Domates
Türk Çizgili Manastır Domatesi
Alakır Etlisi
Maniye Domatesi
Bartın pembesi
Pembe Domates
Domatesin Faydaları
Domatesin Besin Değerleri
Domates içeriğinde A,C,K,B6 gibi vitaminleri etkileyici oranda barındırır. Folat ve Tiamin gibi enzimleri de bünyesinde barındırdığından oldukça zengindir.Fakat bunların yanında bulundurduğu mineraller ile tam bir mucize besin konumuna ulaşmaktadır. Potasyum,Manganez,Magnezyum,Fosfor,Bakır gibi mineraller ile tam bir mineral deposudur. Bunların yanında diyet lifi, protein ve sağlığımız için oldukça önemli olan likopen gibi organik bileşenleri de içeriğinde ihtiva eder.
Domatesin Tarihinden bahsetmiştik , uzun yıllar fayfaları bilinmeden tüketildi ama sağlığa faydaları G.Amerika?da biliniyordur göç eden yerliler yanlarında domates fidesi ve tohumları taşıyorlardı. Kuzey Amerika ?ya bu şekilde taşındığı düşünülüyor.
Domates bir çok kanser türüne karşı etkili olması açısından ki bunlar ispatlanmıştır, çok da önemli bir antioksidan kaynağıdır. Yaralarını detaylı olarak aşağıda ifade etmeye çalıştık.
Domates Zengin Bir Antioksidan Kaynağıdır;Domates, kansere neden olan serbest radikallerin vücuttan atılmasında oldukça önemli ve etkili bir antioksidan olan likopeni ciddi oranda içeriğinde bulundurur. Bu fayda ev yapımı ketçap, salça gibi ısı ile işlenmiş domates ürünlerinden de elde edilebilir. Domateslerde bulunan likopen kansere karşı önemli bir müttefiktir. Bedenimizi koruduğu başlıca kanser türleri prostat kanseri, rahim ağzı kanseri, mide kanseri ve rektum ile farinks ve özofagus gibi kanser türleridir. Bu kanser türlerinden korunmada oldukça önemli olduğu ispatlanmıştır. Ayrıca Harvard Halk Sağlığı Okulu tarafından yayınlanan araştırmalara göre göğüs ve ağız kanserine karşı da etkili bir koruyucudur.
Zengin Vitamin ve Mineral Kaynağı ;C vitamini günlük olarak alınması gereken vitaminlerden dir.Çünkü kanser olmamıza çanak tutan serbest radikallerin vücuda zarar vermesini önleyen doğal bir antioksidandır. Bir tek domates C vitamini ihtiyacımızın tam yüzde kırkını(%40) karşılıyor. Bunun yanında bol miktar da A vitamini ve Potasyum, Demir barındırır. Potasyuma bakıldığında sinir sistemimizin sağlığı için önemli bir yoldaştır.Demir ise kan dolaşımı için gerekli bir mineraldir. Yaralandığımız da kanın pıhtılaşması ve vücudumuzun kanamayı kontrol altına alabilmesi için gerekli olan K vitamini de ,sevgili domates te oldukça fazla bulunur.
Kalbinizi Korumak İçin Domates Yiyin ;Domateslerde bolca bulunan likopen, serum lipid oksidasyonunu engeller ,bu engellendiği zaman kardiyovasküler hastalıklara karşı koruyucu bir kalkan oluşturur. Domates düzenli olarak tüketildiğinde kan daki LDL kolestrol ve trigliserid oranının azaldığı ispatlanmıştır. Bu lipidler kalp hastalıkların baş müsebbibidir ve kan damarlarında yağ birikimine neden olurlar bu da damar yolu tıkanmalarının başlıca sebeplerindendir..
Sigaranın Yarattığı Etkilerden Korunmak İçin Domates;Domatesin içeriğinde bulunan kumarik asit , klorojenik asit gibi maddler, sigarada bulunan ana kanserojenler olan nitrosaminlere karşı amansız bir mücadele vermektedir. Yüksek miktarda A vitamininin varlığı, kanserojen etkilerini azalttığı için akciğer kanserine karşı önleyici bir etki sağlar.
Domates Yiyin Ve Kartal Göz Olun ;Kartalların domates yediğini görmedim ama ,domateslerde bulunan A vitamini, görmeyi iyileştirmede ve gece körlüğünün ve maküler dejenerasyonun önlenmesine yardımcı olur. Vitamin A, vücutta beta-karoten fazlasıyla oluşabilen güçlü bir antioksidandır. Serbest radikallerin olumsuz etkileri nedeniyle birçok görme sorunu oluşur ve güçlü bir antioksidan olan A vitamini onları önlemeye yardımcı olabilir.
Domates ile Hazımsızlığa Son ,Sindirim Sistemi Dostu Domates;Domates tüketildiğinde hem ishal hem de kabız olmazsınız ,sindirim sisteminin dengede olması için önemli bir besindir. Ayrıca sarılığı engeller ve toksinleri vücuttan atılmasını sağlar. Bunun yanında, bağırsakları kendine getirip kabızlığın semptomlarını azaltabilecek miktarda elyaf vardır. Sağlıklı bir lif miktarı pürüzsüz sindirim kaslarındaki peristaltik hareketi tetikler ve mide sindirim suları verir. Bu bağırsak hareketlerinizi düzenler, böylece genel sindirim sağlığınızı iyileştirir ve kolorektal kanser gibi durumlardan kaçınmanıza yardımcı olur.
Hipertansiyon probleminiz mi var?O Zaman Yine Domates;Her gün düzenli olarak bir domates tüketildiğinde, yüksek tansiyon (hipertansiyon) olma rizikonuz azalır. Bu bilimsel olarak ispatlanmıştır. Bu kısmen, domateslerde bulunan potasyumun etkileyici seviyelerinden kaynaklanmaktadır. Potasyum bir vazodilatatördür, yani kan damarlarındaki ve arterlerdeki gerginliği düşürür, böylece kan dolaşımı arttırır ve hipertansiyonu engelleyerek kalp üzerindeki baskı azaltılır.
Şeker Hastalığının Ortaya Çıkmasının Engellenmesi Konusunda Domates;Journal of the American Medical Association tarafından yapılan bir araştırmaya göre, düzenli olarak her gün domates tüketildiğinde tip 2 diyabetinin ortaya çıkma riskinin düşürüldüğü açıklanmıştır.
Parlak ve Sağlıklı Bir Cilt İçin Domates;Domates tüketiminde düzenli bir duruma gelirseniz ,diş,kemik,saç ve cilt sağlığı konusunda endişelenmenize gerek kalmayabilir. Domates suyu güneş yanığı için bile faydalıdır. Düzenli domates tüketildiğinde güneşin zararlı etkilerine karşı cildimiz korunur. Anti-aging yani yaşlanma karşıtı ürünler hazırlanırken kullanılacak doğal malzemelerin başında domates gelir.
İdrar Yolu Enfeksiyonu Oluyorsanız Artık Rahatlayın ve Domates Yiyin;Günlük domates tüketimi, idrar yolu enfeksiyonlarına yakalanmamanız için size ciddi bir yarar sağlar. Bunun yanında mesane kanserine yakalanma riskiniz de azalır. Peki domates bunu nasıl sağlar, domates ürenin vücuttan atılmasında etkili bir besindir, diüretiktir. Toksinlerin vücuttan atılması konusunda etkilidir.Bununla beraber fazla su, tuz, ürik asit ve bazı yağlarında idrar yolu ile atılması konusunda etkilidir.
Safram da Taş Var Ne Yapmalıyım; Domates Yiyin ;Domateslerin düzenli olarak tüketilmesi safra taşlarından kurtulmanızın anahtarı olabilirDomateslerin antioksidan özellikleri ayrıca ketçap ve püreler gibi işlenmiş gıdalardan türetilebilir. Günlük domates tüketimi, vitamin ve mineral gereksinimini karşılar ve vücuda genel bir koruyucu etki yapar.
Bonus; Lezzetli Bir Domates Suyu Nasıl Yapılır?
Domates Suyu Tarifi
Elinizde bolca yumuşamış domates var,iki gün daha beklese bozulacak ve yemek yapmak için zamanımız yok , hadi domates suyu yapalım, hem lezzetli hem faydalı. Senaryoya göre elimizdekileri sayıyorum ;
6-7 adet büyük yumuşak domates,
1 kereviz sapı ,
1 /2 orta boy soğan
1 çorba kaşığı şeker
1 çay kaşığı tuz
Yarım çay kaşığı karabiber
Domates Suyu Nasıl Yapılır?
Domatesleri soyalım ve rendeleyelim, soğanı da küçük küçük doğarayalım. Bütün malzemeleri büyük bir tencereye koyalım ve orta ateşte karıştırarak pişirelim.Kaynamaya başlar başlamaz altını kapatalım ve bilendırdan geçirelim.Eğer katı gözüküyorsa içine 1 su bardağı kaynar su ekleyin ve iyice karıştırın.Soğumaya bırakın.Afiyet olsun.
Organik Domatesler Neden Daha İyi?
Kaliforniya Üniversitesi'ndeki bir araştırmaya göre, organik domatesler, az miktarda besin arzına sahip bir ortamda üretiliyor, zira azotlu zengin kimyasal gübreler eklenmiyor. Bu, organik domateslerde quercetin (% 79 daha yüksek) ve kaempferol (% 97 daha yüksek) gibi aşırı antioksidan oluşumuna yol açar. Hepimizin bildiği gibi, antioksidanlar sağlık için iyi ve kalp hastalıklarını azaltmada yardımcı olurlar. Dahası, kimyasal bazlı domates yetiştiriciliği, domateslerin büyük miktarlarda böcek ilacı ve böcek ilacı ile püskürtülmesini içerir. Domates, dünya çapında oldukça yayılmış bir bitkidir. Bu nedenle organik olarak bulmak zor olabiliyor. Ama artık organik pazarlar da ve organik ürün satan marketler de organik domates bulmak mümkün. Bu domatesler den olabildiğince fazla alıp bunları kışın yemek için de salça yapımında kullanabilirsiniz. Unutmayın en sağlıklı sebze ya da meyve mevsiminde yenen organik olandır.
Hangi Domatesi Kullanmalıyız?
Pazarda, markette birbirinden farklı domates çeşitleri var , çeri, badem ,pembe ,salkım vs. peki biz hangisini tercih etmeliyiz. Tek çeşit domatesi her yemekte , salatada kullanabilir miyiz?
Aslında kullanabiliriz ama ağız tadınıza ve lezzete önem veriyorsanız çok daha iyi yöntemler var.
Bildiğimiz orta boy kırmızı domates çorba ve soslar da kullanılabilir.Ama salata da en doğru tercih değil.
Salatalar da domates terchini , salkım, ayaş ya da pembe domates olarak kullanırsanız salatanıza aromatik bir domates lezzeti katmış olursunuz ve emin olun tadına doyum olmaz.
Pizza ya da makarnalar da baskın domates tadı çok iyi bir tercih olmayabilir bu lezzetler de oval domates ya da bildiğimiz kırmızı domates kullanılabilir.
Sabah kahvaltılarında pembe domatesi ya da salkım domatesi tavsiye ederim.Üzerine zeytin yağı ve sumak dökerseniz harika olacaktır.
Eğer hamburger ya da ekmek arası köfte gibi bir tercihiniz olacaksa iri basık şekilli olan biftek domatesini tercih edebilirsiniz. Bu domates dolma ya da fırında pişirmek için de doğur tercihtir.
Yeşil domatesi zaten hepimiz biliyoruz en güzel turşular da lezzetli oluyor. Çeri domates gibi küçük domatesler daha çok süs amaçlı kullanmanızı tavsiye ederim.
Bunların hepsi tavsiye ,her zaman en lezzetli olan sizin en sevdiğinizdir.
Rengarenk ve leziz bir meze: Çeri domatesi, mozarella peynirini ve avokadoyu dilimleyin. Üzerlerine zeytinyağı gezdirip kara biber ve fesleğen yaprakları serpin.
Ege salatası: Pembe domatesi, salatalığı, beyaz peyniri ve kırmızı soğanı küp küp doğrayıp bir kapta harmanlayın. Tuz, biber, zeytin yağı ve limon suyuyla hazırladığınız sosla karıştırarak servis yapın.
Makarnalar için Domates Sosu : Tencereye 4 adet soyulmuş ve doğranmış badem domates, bir çay kaşığı toz şeker (veya ketçap), yarım çay bardağı zeytinyağı, bir diş ezilmiş sarımsak, bir yemek kaşığı nane, kekik karışımı ve kararında tuz ve karabiber koyun. Bu karışımı bir kere kaynatın. Daha sonra kıvam alması için 20 dakika civarında en kısık ateşte pişirin. Pişen makarnayı süzüp, sosu üzerine dökün ve karıştırın.
Rüyada Domates Görmek
Rüyada domates görmek ne anlama gelir bunu ifade etmeye çalışacağız.
Rüyada gördüğünüz domates kırmızı sert ve iri bir domates ise ve bu domatesi topluyorsanız hakkınız olan yüklü bir parayı elde edeceksiniz anlamına gelir, eğer toplamıyorsanız sadece gördüyseniz bu parayı çok yakın zamanda alacağınız anlamı çıkar. Eğer gördüğünüz domates henüz olgunlaşmamış ve kızarmamışsa yani yeşilse, henüz alacağınızı almanız için zaman olduğu yorumu yapılır.Eğer domates kullanıma uygun olmayacak kadar olgunlaşmışsa kısmetinize çevrenizdeki insanların el uzatacaklarına dalalet eder. Domates ezilmiş ise bir fırsatın kaçmakta olduğunu elinizi çabuk tutmanız gerektiği anlamı çıkar.
Rüyanızda domatesi soyuyor ve pişiriyorsanız elinize aşırı miktar da mal ,mülk,para geçeceği anlamına gelir. Bu paranın size helal olduğuna ve hayırlı bir şekilde harcayacağınıza dalalet eder.
Domates genel olarak para olarak yorumlanır. Eğer kendinizi bir domates tarlasında görüyorsanız ve bu domatesler henüz dalında ise toplanmamış ise , sizin çok hayırlı işler yapacağınız , bu yaptığınız işten çevrenizdeki insanlarında faydalanacağı , yarar göreceği anlamı çıkar. Rüyada domatesler toplanmış ve kasalara koyulmuş ise yapacağınız işten sadece sizin kazançlı çıkacağınız , oynayacağınız bir şans oyunundan elinize yüklü miktarda para geçeceği şeklinde yorumlanır.
Hamileyken Domates Yenir mi?
Hamileyken domates yenir mi sorusunu soruyorsanız öncelikle tebrik ederim, Allah sağlıkla doğurmanızı ve büyütmenizi nasip etsin.Bir yakınınız için bakıyorsanız da yine sağlıkla doğurup büyütmesini dilerim.
Hamileyken domates yenir hem de güzel olur. Bildiğiniz üzere hamileler folik asit almak durumundadırlar.Folik asit hamilelik süresince çok önemli takviyelerdendir.İşte domates folik asiti doğal olarak bulunduran önemli bir meyvedir.
Likopen Kırmızı, Güçlü ve Dost
Şimdiye kadar domates nedir , sebze midir? , meyve midir? nereden gelmiş nereye gidiyor ,çeşitleri nelerdir, hangi tip domates hangi yemekte yenir, domatesin faydaları nelerdir yazdık, şimdi geldik domatesin can suyuna likopen'e , likopen nedir? likopen neye yarar? likopen neden önemlidir biraz da bunlardan bahsedelim.
Likopen Nedir?
Likopen domatese kırmızı rengini veren bir moleküldür.Domatesi pişirdiğimiz de tencerede ki kırmızı lekenin sebebidir.Bununla birlikte çok önemli bir antioksidandır. Kanseri önlemesi ile bilinen fotoniv bir besin maddesidir. Likopen sadece domateste yok ama en zengin olarak bulunduğu yer domatestir.Likopenin , beta-karoten ile benze yanları vardır, beta karoten de bildiğiniz üzere havuça turuncu rengini veren bir moleküldür.Yazının ilerleyen bölümlerinde aralarında ki benzerliklere ve farklara değineceğiz ama sırada likopen'in faydaları var.
Likopen Neye Yarar Sağlar Neden Likopenli Besinler Tüketmeliyiz?
Dünyada ki En Güçlü Antioksidanlardan Birisidir Likopen
Artık her yanımız işlenmiş gıdalar ile dolu.Prtatik olması açısından ve kolay ulaşabilmemizden dolayı paketli gıdaları tüketmek kolay geliyor, itiraf edelim hepimiz paketli gıdaların raf ömrünün uzun olmasını seviyoruz fakat onların raf ömrü uzadıkça bizim sağlığımız elden gidiyor.İşte antioksidanlar bu kimyasalların vücudumuzdan uzaklaştırılması için büyük bir savaş veriyorlar.Bize bu zararlıları kendimizden otomatik olarak uzaklaştırma yeteneği kazandırıyorlar.Likopen bu antioksidanlar arasında oldukça güçlü bir müttefikimizdir.
Pestisit tarım ürünlerini zararlılardan korumak için kimyasal yollar ile oluşturulmuş zirai kimyasal karışımlardır.Bizler de tükettiğimiz tarım ürünlerinde bulunan bu pestisitleri dolaylı olarak tüketiyoruz.Bunların insanlara ciddi oranda toksik etkileri vardır.Organik ürün tüketmeye başlamak için belki de geç değildir ama bu pestisitlerden kendimizi arındırmak o kadar da kolay değil.Neyse ki Yüce Yaratan likopen'i yaratmış.Likopen özellikle pestisitlerin vereceği zararlardan bizi koruyabilir.
Sadece pestisit değil tabi düşmanımız , bazen bize en lezzetli gelen paketli yiyeceğin aslında en zehirli toksinlerden birini barındırabileceğini geldiğini düşündünüz mü? MSG yani monosodyum glukomat halk arasında bilinen adı ile Çin tuzu .
MSG, beyinde bir "eksitotoksin" gibi davranır, bu da beynimizin kandırılması anlamına gelir yani yediğimiz yiyeceğin çok lezzetli olduğu konusunda beynimizde nörolojik semptomlar meydana gelir. Bu durum beyin hücresinin ölümüne ya da ölüme yakın hale gelmesini sağlar. Şimdi Likopen burada ne yapıyor tabi ki bir dost olarak bu hücreleri koruyor. MSG'nin zararlı etkisini ortadan kaldırır.
Likopen ayrıca mantar enfeksiyonuna yakalanmış hücrelerin de temizlenmesine , mantardan arınmasına yarar sağlar. Likopen sadece enfeksiyonlarla başa çıkmaz, aynı zamanda antioksidan özelliklerinin omurilik hasarı vakalarında kan-omurilik bariyeri hasarını onardığı bulunmuştur. Bu araştırma çok önemlidir ,çünkü buradaki hasarı iyileştirmesi omuriliğinden zarar görmüş bir kişinin felçten kurtulmasına neden olabilir.
Likopen Kanserden Korunmamıza Yarar Sağlayan Önemli Bir Moleküldür.
Likopen antioksidan olması sebebi ile farklı tipteki kanser türlerini önleme ve yavaşlatma konusunda önemli bir etki sağlar.Bunu içinde bulunduğu her hangi bir gıda yardımı ile yapabilir.
Amerika'nın Portsmouth Universitesinde bulunan bilim insanları yaptıkları çalışma ortaya koymuştur ki, likopen ,tümörlerin fazla büyümesine neden olan sinyali engelleyerek prostat ve göğüs kanserini yavaşlatmaktadır. Yaklaşık 50000 erkek üzerinded yapılan bir çalışma da likopen kullanımı ile prostat kanseri olma olasılığının azalması arasında bir ilişki olduğu ortaya konmuştur. Özellikle domates sosları tüketiminin bu etkiyi arttırdığı yayılanan sağlık makalelerinde açıklanmıştır.
Likopenin göğüs ve prostat kanserinin büyümesini engellemesinin yanı sıra ,likopen böbrek tümörlerinde sık sık rastlanan böbrek hücreli karsinomun büyümesini engellemektedir. Bu şekilde böbrekte görülebilecek kanserin de engellenmesin de önemli bir etmendir.
Rahimde görülen HPV enfeksiyonuna karşı da likopen önemli bir iyileştirici güce sahiptir. Likopen tüketen ve az tüketen insanlar arasında yapılan bir araştırmaya göre likopen tüketen insanlar daha hızlı iyileşme göstermektedirler.
Bu çalışmalar incelendiğinde likopen tamamlayıcı olmaktan çok başlıca tüketilmesi gereken bir besin öğesidir. Likopen içeren besinler ,karpuz, kuşkonmaz, domates,greyfurt, papaya, kırmızı lahana, mango , gak ,guava, havuçtur.
Sağlıklı Gözler İçin Likopen
Likopen yaşama topraktan verilen bir hediyedir.Gözlerimiz için önemli vitamin ve mineralleri barındırır.Likopenin katarakt hastalığını önlem ve geciktirme konusunda etkili olduğu keşfi yapılmıştır. Likopen aynı zamanda yaşlanma ile gelen göz rahatsızlıklarını da engelleyerek ve ya yavaşlatarak uzun süre göz sağlığının korunmasına yardımcı olur.Yapılan bir araştırmada maküler dejenerasyon sebepli dejenarasyonun göz hücrelerinde ki etkisini yavaşlattığı ve durdurduğu gözlenmiştir.
Nevrotik Ağrıları Azaltır
Kaynakça
Domates Hakkında İlginç Bilgiler
Domates Tarihi Denilince Aklınıza Ne Geliyor?
Domates denildiğinde aklınıza mutfak, kahvaltı, sulu yemekler, menemen, likopen mi geliyor? Sadece bunları çağrıştırıyorsa domates için üzücü bir durum. Domatesin Türkler ile tanışma hikayesi neredeyse 600 yıl önceye dayanıyor deseydim ve bu yolculukta Kristof Kolomb(Christapher Colombus) ,Fatih Sultan Mehmet Han , İtalyanlar, Fransızlar ,Orta Amerika ve hatta Meksikalılar bulunuyor deseydim ilginizi çeker mi? Domatesin bir karakter olduğunu hayal edersek ne macera ama. Domatesin bu macerasını sizlerle paylaşmaktan onur duyarım.
Yazıda ,domates tarihi, domates nerede bulundu, Türkler ve domates, domates fidesi yetiştirmek, ayaş domatesi, domatesin faydaları , likopen ,domatesli yemekler, domates reçeli ,domates suyu tarifi ve domates çeşitleri hakkında bilgiler vermeye çalışacağız.
Domates Nerede Bulundu ve Türkler ile Nasıl Tanıştı?
Sulu, çekirdekli ve lezzetli domates , Kolomb?un 1492 yılının 12 Ekim?inde Amerika kıtasını keşfinden sonra Avrupa?ya süs bitkisi olarak getirilip ,uzun müddet süs bitkisi olduğu düşünülmüştür ve bu şekilde yetiştirilmiştir. Günümüzde ise neredeyse bütün Dünya tarafından tüketimi yapılmaktadır ve ihracatı dünya ticaretinde önemli bir yer tutmaktadır. Domates üretimi konusunda ilk üç sırada Türkiye? de bulunmaktadır. Sırası ile ABD, Çin ve Türkiye ilk üç sırayı almaktadır.
Domates ile Türkler Nasıl Tanıştı?
Domates ile Türklerin tam olarak ne zaman tanıştığı ya da başka bir deyişle Osmanlı İmparatorluğunda domates ilk olarak kayıtlara ne zaman geçti tam olarak bilinmiyor. Kayıtlar incelendiğinde 1700?li yılların ilk yarısında Nevşehirli Damat İbrahim Paşa?nın 1723 yılında aylık masraf defterinde domates kaydının satın alınan bir ürün olarak bulunduğu görülmüştür. Domates Osmanlı?da ilk olarak yeşil olarak tüketilmeye başlanmıştır ve adına ?Frenk Badıcanı? adı verilmiştir. Domatesin Avrupa?da ki durumuna bakıldığında Osmanlıya yerleşmesi yaklaşık 350 yıl öncesine dayanır . Lakin bir de Fatih Sultan Mehmet ile ilgili bir domates hikayesi vardır ama bu bilgiyi bütün tarihçilerin doğruladığı söylenemez.
Fatih Sultan Mehmet Domatesi Yasaklattı mı?
Topkapı sarayında bulunan bir el yazması , Domates ve Osmanlı İmparatorluğu arasında geçen ,sır perdesi ardında kalmış bir olan olayı gün yüzüne çıkarmıştır. El yazmasına göre Fatih Domatesi çok severmiş , fetih sonrasında Fatih?in domatesi çok sevdiğini bilen Bizans uşakları , Fathi Sultan Mehmet?i domates yolu ile zehirlemeye çalışmışlar. O yıl sıcaklıkların mevsim normallerinin üzerinde gitmesi sebebi ile İznik?te turfanda yetişmiş ,Admetos domatesini Fatih?e sunmak üzere gizlice İstanbul?a sokmuşlar.(Admetos domatesinin nesli tükenmiştir) .Sonra bu domatesler gizlice saraya sokulmuş ve saray mutfağında Padişaha hazırlanacak yemek malzemeleri arasındaki yerini almış. Sultanın çeşnici başısı Domatesleri soyarken bir anda herkesin gözü önünde ağzından köpükler saçarak rahmetli olmuş. Çeşnici başının elinde ki kesik domates ile temas edince domateste olan zehir Abbas Ağa(çeşnici başı)?nın vücuduna zerk olmuş. Durum araştırılınca domateslerde baldıran zehri olduğu ,domatesin sap kısmından zehrin domatese zerk edildiği, ortaya çıkmış ve yapılan tahkikatın ardından domatesi saraya sokan sorumlular yakalanarak çuval içinde kız kulesinden denize atılmak sureti ile suda boğularak idam edilmişlerdir. Bu olay tarihe Vak?a Nüvis olarak kayıt edilmiştir. Yaşanan bu hadisenin ardından Fatih bütün Osmanlı topraklarında domatesin yenmesini ,yetiştirilmesini, tohumunun saklanmasını yasaklamıştır. Abbas Ağa?nın naaşıda kırmızı kavuklu bir mezar taşı ile gömmüşlerlerdir fakat bu mezar taşı bulunamamıştır. Fatih tarafından 1458 yılında adına yaptırılan caminin hünkâr mahfilindeki süslemeler bu nedenle domates çiçekleri ile bezenmiştir. Domates ise ancak o günden 280 yıl sonra, matbaayı getiren İbrahim Müteferrika?nın çabalarıyla yasak olmaktan çıkmış, sofradaki yerine kavuşabilmiş ve günümüze ulaşabilmiştir. Admetos domatesleri ise bugün sadece gravürlerde görülebilmektedir.
Neden Domatese Domates Denmiş?
Domates dilimizdeki bir çok kelimenin Fransızca?dan gelmesi gibi yine Fransızca?dan gelmiştir.İtalyanlar ?pomodoro? ,Fransızlar ?tomate?, çoğul olarak da ?tomates? demişler.Ülkemiz?de Domates olarak yaygınlaşmasının sebebi Fransa?dan gelen eğitimcilerin ya da Fransa?da eğitim gören Türklerin ,Levantenlerin dilimize sokmaları sebebi ile olmuştur. Domates Avrupa?da ise farklı isimler ile anılmıştır; 1570?li yıllarda İngilizlerin, İspanyolların bahçelerinde süs olarak yetiştirdiklerine dair kayıtlar mevcuttur. Fransızlar ?pomme d?amour?; İngilizler ?love apple (aşk elması)?; İtalyanlar ?poma d?oro (altın elma)?, Fransızların tanımı benzeri ?poma amoris (aşk elması)? ya da başka bir hikayeye göre İtalya?ya ilk getiren Moor isimli kişinin meyvesi ?pomo dei mori? adını vermişlerdir.
Domatesi İlk Olarak Neden İtalyanlar Tüketti ve Pizzada Kullanılmaya Ne Zaman Başlandı?
İtalya?nın Napoli bölgesinde ki fakirler , sokaklarda süs bitkisi olarak domatesi gördüklerinde tadına bakmaya karar vermişler . Daha sonra bunu Pizzalarına katmışlardır ve böylelikle Avrupa?da domates yenmeye başlanmıştır.
Pizza Nasıl Ortaya Çıkmıştır?
İlk pizza sanılanın aksine İtalya?da yapılmamıştır. Dünya kütüphanelerinin kayıtları incelendiğinde M.Ö 600 ?lü yıllarda Pers İmparatorluğunda , askerler sefere çıktıklarında kalkanları üzerinde ince ,yassı ekmek pişirerek üzerine peynir ve hurma koyup yerlermiş. İlk pizza?nın çıkışı bu şekilde olmuştur. Peki bu pizza Avrupa?ya nasıl geldi? Büyük Darius?un askerleri MÖ 490?da maraton yarışının esinlendiği Marathon Savaşı öncesi pidelerini yemişler, ancak savaşta yenilmişlerdir. Bunun öcü oğlu Xerxes tarafından alınmıştır. 300 Spartalı filminde işlendiği gibi MÖ 480?de Thermopylae savaşında Spartalı Kral Leonidas?ı yenmiştir. Bu arada kısa bir bilgi olarak, Büyük İskender zamanında yaşayan ve MÖ 333?de ona karşı savaşı kaybeden Darius?un, Büyük Darius?un sekizinci nesilden torunu III. Darius olduğunu da hatırlatalım.
Domatesin Avrupa Öncesi Tarihi
Domates Kolomb tarafından Avrupa?ya getirildi ama Domatesin bundan öncede bir yaşamı vardır. Güney Amerika?da domates yetişiyordu ama yabani türleri bulunuyordu. Güney Amerika?nın belirli bir bölgesin de(özellikle Peru-Bolivya-Ekvator arasında kalan bölge) Lycıoersicon sp.(domates) bitkisinin meyvesi genel olarak ?tomate? olarak çağrılıyordu. Bunun sebebi ise yerlilerin çok çekirdekli ve sulu meyveleri adlandırdıkları ?tomotl? kelimesini kullanmalarından dolayıdır. Sulu ve çekirdekli meyve anlamına gelen bir kelime ile çağırdıklarına göre tüketiliyordu da. Domatesin Kuzey Amerika?da ki durumuna bakılırsa Güney Amerika?dan oldukça farklıdır. Domates Kuzey Amerika?da zehirli bir bitki olarak kayıtlara geçmiş. Kuzey Amerika?ya ulaşması ise Güney Amerika?dan Kuzeye göç eden yerliler sayesinde olmuştur. Yine bu gelişmeye bakarsak Güney Amerikalı yerlilerin domatesi yetiştirdiklerini de anlayabiliriz. Fakat Domates ilginçtir uzun yıllar Kuzey Amerika?da zehirli bir bitki olarak anılmıştır. Domates 18?inci yüzyılın ortalarından itibaren İtalya?da yaygın olarak yetiştirilmeye başlanmıştır. 1800?lü yıllarda İngiltere?de yapılan seralarda çiçekler ile birlikte süs amaçlı domates yetiştirildiği bilinmektedir. Amerika?ya geri dönmesi ise 1780?lerde olmuştur. 1781?de Thomas Jefferson tarafından Virginia?da yetiştirilmiş, 1812?de güneyde New Orleans?da Fransız etkisiyle üretilmiş ve tüketilmiş, ancak 1840?lara kadar Kuzey Amerika?da zehirli olduğu düşüncesi ile gelişme gösterememiştir.
Domates Öğrendiğimiz Gibi Bir Sebze mi Yoksa Meyve midir?
Domates bilimsel olarak bir meyvedir peki neden domatese sebze dendi yıllar boyunca neden bu gerçek saklandı hiç düşündünüz mü ? ABD ?de 1887 de sebzeler üzerinde %10 vergi uygulaması vardı, aynı vergilendirme sistemi meyvelerde yoktu. John Nix isimli bir domates ithali yapan işletmeci ,domatesin bir meyve olduğunu ve vergiden muaf olması gerektiğini savunuyordu. Ve bu savunması için dava açtı. Bilimsel olarak bir tartışma yoktu, domates bir çiçeğin tohumlarının olgunlaşarak meydana getirdiği bir meyvedir. Buna rağmen ABD?de bulunan en yüksek mahkeme domatesin sebze olduğuna karar verdi. Ve açıklamasını şu şekilde yaptı. ?Evet bilim domatesin meyve olduğunu söylüyor, ama halk dili ile konuşursak domateste salatalık ya da fasulye gibi bir asmanın meyvesidir.Halkın dilinde pişmiş ya da çiğ olsun hepsi sebzedir.Akşam yemeği sonrasında getirilen meyveler arasında asla yeri yoktur, bu nedenle sebze sınıfında değerlendirilir.? bu açıklamadan sonra domates sebze olarak yoluna devam etti .Ama bilim gerçeği biliyordu.
Domates Çeşitleri Nelerdir?
Ayaş Domatesi ve Yetiştiriciliği
Ayaş domatesi 1960 lı yıllar ile 1990?lı yıllar arasında Ayaş ve çevresinde bulunan köylerde ekimi yapılarak, çiftçilere ve köylülere yüksek kar bırakan , lezzetli ve doğal tadı ile ün kazanmış yerel bir domates türüdür.
Ayaş domatesinin yetiştiği yerlere bakıldığında özellikle iç Anadolu, Mersin,Adana ve Antalya?da tüketicilerin ismi ile aradığı ve severek tükettiği Ayaş domatesi ,aracıların ve çiftçilerin yanlış politikaları ile maalesef kaybolma tehtidi ile karşı karşıya kalmış ve yeterli tohumu bulunamadığı için neredeyse ekilemez duruma gelmiştir.
Geçmişe bakıldığında ve yerli çiftçilerin söylemleri dikkate alındığında , geçmişte yetişkin bir ayaş domates fidanından 16-17 kg domates almak mümkündü.Basit bir matematik ile 1 dekar ekili alandan 16-17 ton domates almak hayal değil.Maalesef korunmadığı ve gerekli özen gösterilmediği için Ayaş domatesi de ülkemizde kaybolma noktasına gelmiştir. Tarlalarda gübrelemenin yanlış ve bilinçsizce yapılması ,tohumların hatalı alımı,Ayaş domatesinin hem doğal şeklini bozmuş, raf ömrünü kısaltmış, hem de verimini düşürmüştür.
Ayaş Domatesi Neden Azalmıştır?
Yine aynı dönemde pazarlanan hibrit tohumlarda ki verimlilik yüksekliği, raf ömrü uzunluğu ,hem üreticiler hem de tüketiciler tarafından tercih edilmeye başlanmıştır. Bu sebeple de Ayaş domatesinin hem arzı hem de talebi düşmüştür. Hibrit tohum ile beraber ekilen ayaş tohumları gitgide özelliğini yitirmiştir. Bunlar yaşanırken çiftçimizde elinde kalan ayaş tohumlarını bir kenara bırakmışlar, sahip çıkmamışlardır. Kalan tohumlarda yok olmaya yüz tutmuştur.
Anadolu insanının kültüründe,köylü kadınlarımızın toplayıcı saklayıcı özelliği sayesinde yıllarca ekimi yapılmış endemik ( yerel ) tohumlarımız ne yazık ki bilinçsizce yok edilmiştir.
Anadolu?da bu tohumu yaşatmaya çalışan çiftçiler hala mevcuttur , dilerim bir devlet politikası gereği yerel tohumlarımıza sahip çıkılır.
Ayaş Domatesi Nasıl Anlaşılır?
Ayaş domatesi bölündüğün meyve etindeki kırağı şeklinde ki beyazlık ürünün genetik özelliği olup iç yapısına özel bir görünüm kazandırır. 250 -300 gr , koyu pembe , üzerinde dilim dilim gözükmesini sağlayan çukurlar vardır. Kestiğinizde bol sulu meyve eti vardır. Kendine has kokusu vardır. Yüksek miktar da likopen içerir.İnce kabuklu, hafif tuz ve limon tadı içeren özel aromalı doğal bir domatestir.Rengi donuk pembedir ,Osmanlı pembeside denir. Çok sert olmaz ,dokunulduğunda parmağınız iz bırakır.
Ayaş Domatesinde Fide Ne Zaman Dikilir?
Ayaş domatesinde fide dikimi 1 mayıs itibari ile başlar ve mayısın sonuna kadar dikim yapılır. 60 cm sıra arası olacak ve iki sıra arasında 1.80 m mesafe olacak. Sık dikimden ziyade seyrek dikim dalın hava almasını sağlayarak verimin artmasına sebep olur. Sık dikimde meyve güneş görmez, tadı güzel olmaz ve küçük kalır.
Dikim sırasında gübre kullanılmaz. Ekim öncesinde az miktarda tavuk gübresi atılabilir.Gübre atıldıktan 1 hafta sonra ekime başlanabilir.Fazla tavuk gübresi atılmamalıdır ,toprağa zarar verebilir.Diker dikmez su verilmeli. 1 hafta sonra can suyu verilmeli. Daha sonra damlama sistemi ya da karık sistemi ile 10 günde bir sulama yapılmalıdır.Ayaş domatesinin özelliği çok su istememesidir. Dikimden sonra tekrar gübreleme yapılabilir. Organik gübre tercih edilebilir. Mantar hastalığı görülebilir , bu hastalık için ilaç kullanımı yapılmalıdır yoksa hastalığın olduğu dal kurur.
Ayaş Domatesinde Hasat Ağustos başında başlar , ekim sonunda biter. Kırmızısı 1 hafta içinde tüketilmelidir ,fazla beklemez. Çakıllı olarak toplanırsa 15-20 güne bekleme süresi çıkar.
Yerli Domates Çeşitleri
Ayaş Domatesi
Çorum Kırmızısı
Ayla Domatesi
Heybetli Domates
Türk Çizgili Manastır Domatesi
Alakır Etlisi
Maniye Domatesi
Bartın pembesi
Pembe Domates
Domatesin Faydaları
Domatesin Besin Değerleri
Domates içeriğinde A,C,K,B6 gibi vitaminleri etkileyici oranda barındırır. Folat ve Tiamin gibi enzimleri de bünyesinde barındırdığından oldukça zengindir.Fakat bunların yanında bulundurduğu mineraller ile tam bir mucize besin konumuna ulaşmaktadır. Potasyum,Manganez,Magnezyum,Fosfor,Bakır gibi mineraller ile tam bir mineral deposudur. Bunların yanında diyet lifi, protein ve sağlığımız için oldukça önemli olan likopen gibi organik bileşenleri de içeriğinde ihtiva eder.
Domatesin Tarihinden bahsetmiştik , uzun yıllar fayfaları bilinmeden tüketildi ama sağlığa faydaları G.Amerika?da biliniyordur göç eden yerliler yanlarında domates fidesi ve tohumları taşıyorlardı. Kuzey Amerika ?ya bu şekilde taşındığı düşünülüyor.
Domates bir çok kanser türüne karşı etkili olması açısından ki bunlar ispatlanmıştır, çok da önemli bir antioksidan kaynağıdır. Yaralarını detaylı olarak aşağıda ifade etmeye çalıştık.
Domates Zengin Bir Antioksidan Kaynağıdır;Domates, kansere neden olan serbest radikallerin vücuttan atılmasında oldukça önemli ve etkili bir antioksidan olan likopeni ciddi oranda içeriğinde bulundurur. Bu fayda ev yapımı ketçap, salça gibi ısı ile işlenmiş domates ürünlerinden de elde edilebilir. Domateslerde bulunan likopen kansere karşı önemli bir müttefiktir. Bedenimizi koruduğu başlıca kanser türleri prostat kanseri, rahim ağzı kanseri, mide kanseri ve rektum ile farinks ve özofagus gibi kanser türleridir. Bu kanser türlerinden korunmada oldukça önemli olduğu ispatlanmıştır. Ayrıca Harvard Halk Sağlığı Okulu tarafından yayınlanan araştırmalara göre göğüs ve ağız kanserine karşı da etkili bir koruyucudur.
Zengin Vitamin ve Mineral Kaynağı ;C vitamini günlük olarak alınması gereken vitaminlerden dir.Çünkü kanser olmamıza çanak tutan serbest radikallerin vücuda zarar vermesini önleyen doğal bir antioksidandır. Bir tek domates C vitamini ihtiyacımızın tam yüzde kırkını(%40) karşılıyor. Bunun yanında bol miktar da A vitamini ve Potasyum, Demir barındırır. Potasyuma bakıldığında sinir sistemimizin sağlığı için önemli bir yoldaştır.Demir ise kan dolaşımı için gerekli bir mineraldir. Yaralandığımız da kanın pıhtılaşması ve vücudumuzun kanamayı kontrol altına alabilmesi için gerekli olan K vitamini de ,sevgili domates te oldukça fazla bulunur.
Kalbinizi Korumak İçin Domates Yiyin ;Domateslerde bolca bulunan likopen, serum lipid oksidasyonunu engeller ,bu engellendiği zaman kardiyovasküler hastalıklara karşı koruyucu bir kalkan oluşturur. Domates düzenli olarak tüketildiğinde kan daki LDL kolestrol ve trigliserid oranının azaldığı ispatlanmıştır. Bu lipidler kalp hastalıkların baş müsebbibidir ve kan damarlarında yağ birikimine neden olurlar bu da damar yolu tıkanmalarının başlıca sebeplerindendir..
Sigaranın Yarattığı Etkilerden Korunmak İçin Domates;Domatesin içeriğinde bulunan kumarik asit , klorojenik asit gibi maddler, sigarada bulunan ana kanserojenler olan nitrosaminlere karşı amansız bir mücadele vermektedir. Yüksek miktarda A vitamininin varlığı, kanserojen etkilerini azalttığı için akciğer kanserine karşı önleyici bir etki sağlar.
Domates Yiyin Ve Kartal Göz Olun ;Kartalların domates yediğini görmedim ama ,domateslerde bulunan A vitamini, görmeyi iyileştirmede ve gece körlüğünün ve maküler dejenerasyonun önlenmesine yardımcı olur. Vitamin A, vücutta beta-karoten fazlasıyla oluşabilen güçlü bir antioksidandır. Serbest radikallerin olumsuz etkileri nedeniyle birçok görme sorunu oluşur ve güçlü bir antioksidan olan A vitamini onları önlemeye yardımcı olabilir.
Domates ile Hazımsızlığa Son ,Sindirim Sistemi Dostu Domates;Domates tüketildiğinde hem ishal hem de kabız olmazsınız ,sindirim sisteminin dengede olması için önemli bir besindir. Ayrıca sarılığı engeller ve toksinleri vücuttan atılmasını sağlar. Bunun yanında, bağırsakları kendine getirip kabızlığın semptomlarını azaltabilecek miktarda elyaf vardır. Sağlıklı bir lif miktarı pürüzsüz sindirim kaslarındaki peristaltik hareketi tetikler ve mide sindirim suları verir. Bu bağırsak hareketlerinizi düzenler, böylece genel sindirim sağlığınızı iyileştirir ve kolorektal kanser gibi durumlardan kaçınmanıza yardımcı olur.
Hipertansiyon probleminiz mi var?O Zaman Yine Domates;Her gün düzenli olarak bir domates tüketildiğinde, yüksek tansiyon (hipertansiyon) olma rizikonuz azalır. Bu bilimsel olarak ispatlanmıştır. Bu kısmen, domateslerde bulunan potasyumun etkileyici seviyelerinden kaynaklanmaktadır. Potasyum bir vazodilatatördür, yani kan damarlarındaki ve arterlerdeki gerginliği düşürür, böylece kan dolaşımı arttırır ve hipertansiyonu engelleyerek kalp üzerindeki baskı azaltılır.
Şeker Hastalığının Ortaya Çıkmasının Engellenmesi Konusunda Domates;Journal of the American Medical Association tarafından yapılan bir araştırmaya göre, düzenli olarak her gün domates tüketildiğinde tip 2 diyabetinin ortaya çıkma riskinin düşürüldüğü açıklanmıştır.
Parlak ve Sağlıklı Bir Cilt İçin Domates;Domates tüketiminde düzenli bir duruma gelirseniz ,diş,kemik,saç ve cilt sağlığı konusunda endişelenmenize gerek kalmayabilir. Domates suyu güneş yanığı için bile faydalıdır. Düzenli domates tüketildiğinde güneşin zararlı etkilerine karşı cildimiz korunur. Anti-aging yani yaşlanma karşıtı ürünler hazırlanırken kullanılacak doğal malzemelerin başında domates gelir.
İdrar Yolu Enfeksiyonu Oluyorsanız Artık Rahatlayın ve Domates Yiyin;Günlük domates tüketimi, idrar yolu enfeksiyonlarına yakalanmamanız için size ciddi bir yarar sağlar. Bunun yanında mesane kanserine yakalanma riskiniz de azalır. Peki domates bunu nasıl sağlar, domates ürenin vücuttan atılmasında etkili bir besindir, diüretiktir. Toksinlerin vücuttan atılması konusunda etkilidir.Bununla beraber fazla su, tuz, ürik asit ve bazı yağlarında idrar yolu ile atılması konusunda etkilidir.
Safram da Taş Var Ne Yapmalıyım; Domates Yiyin ;Domateslerin düzenli olarak tüketilmesi safra taşlarından kurtulmanızın anahtarı olabilirDomateslerin antioksidan özellikleri ayrıca ketçap ve püreler gibi işlenmiş gıdalardan türetilebilir. Günlük domates tüketimi, vitamin ve mineral gereksinimini karşılar ve vücuda genel bir koruyucu etki yapar.
Bonus; Lezzetli Bir Domates Suyu Nasıl Yapılır?
Domates Suyu Tarifi
Elinizde bolca yumuşamış domates var,iki gün daha beklese bozulacak ve yemek yapmak için zamanımız yok , hadi domates suyu yapalım, hem lezzetli hem faydalı. Senaryoya göre elimizdekileri sayıyorum ;
6-7 adet büyük yumuşak domates,
1 kereviz sapı ,
1 /2 orta boy soğan
1 çorba kaşığı şeker
1 çay kaşığı tuz
Yarım çay kaşığı karabiber
Domates Suyu Nasıl Yapılır?
Domatesleri soyalım ve rendeleyelim, soğanı da küçük küçük doğarayalım. Bütün malzemeleri büyük bir tencereye koyalım ve orta ateşte karıştırarak pişirelim.Kaynamaya başlar başlamaz altını kapatalım ve bilendırdan geçirelim.Eğer katı gözüküyorsa içine 1 su bardağı kaynar su ekleyin ve iyice karıştırın.Soğumaya bırakın.Afiyet olsun.
Organik Domatesler Neden Daha İyi?
Kaliforniya Üniversitesi'ndeki bir araştırmaya göre, organik domatesler, az miktarda besin arzına sahip bir ortamda üretiliyor, zira azotlu zengin kimyasal gübreler eklenmiyor. Bu, organik domateslerde quercetin (% 79 daha yüksek) ve kaempferol (% 97 daha yüksek) gibi aşırı antioksidan oluşumuna yol açar. Hepimizin bildiği gibi, antioksidanlar sağlık için iyi ve kalp hastalıklarını azaltmada yardımcı olurlar. Dahası, kimyasal bazlı domates yetiştiriciliği, domateslerin büyük miktarlarda böcek ilacı ve böcek ilacı ile püskürtülmesini içerir. Domates, dünya çapında oldukça yayılmış bir bitkidir. Bu nedenle organik olarak bulmak zor olabiliyor. Ama artık organik pazarlar da ve organik ürün satan marketler de organik domates bulmak mümkün. Bu domatesler den olabildiğince fazla alıp bunları kışın yemek için de salça yapımında kullanabilirsiniz. Unutmayın en sağlıklı sebze ya da meyve mevsiminde yenen organik olandır.
Hangi Domatesi Kullanmalıyız?
Pazarda, markette birbirinden farklı domates çeşitleri var , çeri, badem ,pembe ,salkım vs. peki biz hangisini tercih etmeliyiz. Tek çeşit domatesi her yemekte , salatada kullanabilir miyiz?
Aslında kullanabiliriz ama ağız tadınıza ve lezzete önem veriyorsanız çok daha iyi yöntemler var.
Bildiğimiz orta boy kırmızı domates çorba ve soslar da kullanılabilir.Ama salata da en doğru tercih değil.
Salatalar da domates terchini , salkım, ayaş ya da pembe domates olarak kullanırsanız salatanıza aromatik bir domates lezzeti katmış olursunuz ve emin olun tadına doyum olmaz.
Pizza ya da makarnalar da baskın domates tadı çok iyi bir tercih olmayabilir bu lezzetler de oval domates ya da bildiğimiz kırmızı domates kullanılabilir.
Sabah kahvaltılarında pembe domatesi ya da salkım domatesi tavsiye ederim.Üzerine zeytin yağı ve sumak dökerseniz harika olacaktır.
Eğer hamburger ya da ekmek arası köfte gibi bir tercihiniz olacaksa iri basık şekilli olan biftek domatesini tercih edebilirsiniz. Bu domates dolma ya da fırında pişirmek için de doğur tercihtir.
Yeşil domatesi zaten hepimiz biliyoruz en güzel turşular da lezzetli oluyor. Çeri domates gibi küçük domatesler daha çok süs amaçlı kullanmanızı tavsiye ederim.
Bunların hepsi tavsiye ,her zaman en lezzetli olan sizin en sevdiğinizdir.
Rengarenk ve leziz bir meze: Çeri domatesi, mozarella peynirini ve avokadoyu dilimleyin. Üzerlerine zeytinyağı gezdirip kara biber ve fesleğen yaprakları serpin.
Ege salatası: Pembe domatesi, salatalığı, beyaz peyniri ve kırmızı soğanı küp küp doğrayıp bir kapta harmanlayın. Tuz, biber, zeytin yağı ve limon suyuyla hazırladığınız sosla karıştırarak servis yapın.
Makarnalar için Domates Sosu : Tencereye 4 adet soyulmuş ve doğranmış badem domates, bir çay kaşığı toz şeker (veya ketçap), yarım çay bardağı zeytinyağı, bir diş ezilmiş sarımsak, bir yemek kaşığı nane, kekik karışımı ve kararında tuz ve karabiber koyun. Bu karışımı bir kere kaynatın. Daha sonra kıvam alması için 20 dakika civarında en kısık ateşte pişirin. Pişen makarnayı süzüp, sosu üzerine dökün ve karıştırın.
Rüyada Domates Görmek
Rüyada domates görmek ne anlama gelir bunu ifade etmeye çalışacağız.
Rüyada gördüğünüz domates kırmızı sert ve iri bir domates ise ve bu domatesi topluyorsanız hakkınız olan yüklü bir parayı elde edeceksiniz anlamına gelir, eğer toplamıyorsanız sadece gördüyseniz bu parayı çok yakın zamanda alacağınız anlamı çıkar. Eğer gördüğünüz domates henüz olgunlaşmamış ve kızarmamışsa yani yeşilse, henüz alacağınızı almanız için zaman olduğu yorumu yapılır.Eğer domates kullanıma uygun olmayacak kadar olgunlaşmışsa kısmetinize çevrenizdeki insanların el uzatacaklarına dalalet eder. Domates ezilmiş ise bir fırsatın kaçmakta olduğunu elinizi çabuk tutmanız gerektiği anlamı çıkar.
Rüyanızda domatesi soyuyor ve pişiriyorsanız elinize aşırı miktar da mal ,mülk,para geçeceği anlamına gelir. Bu paranın size helal olduğuna ve hayırlı bir şekilde harcayacağınıza dalalet eder.
Domates genel olarak para olarak yorumlanır. Eğer kendinizi bir domates tarlasında görüyorsanız ve bu domatesler henüz dalında ise toplanmamış ise , sizin çok hayırlı işler yapacağınız , bu yaptığınız işten çevrenizdeki insanlarında faydalanacağı , yarar göreceği anlamı çıkar. Rüyada domatesler toplanmış ve kasalara koyulmuş ise yapacağınız işten sadece sizin kazançlı çıkacağınız , oynayacağınız bir şans oyunundan elinize yüklü miktarda para geçeceği şeklinde yorumlanır.
Hamileyken Domates Yenir mi?
Hamileyken domates yenir mi sorusunu soruyorsanız öncelikle tebrik ederim, Allah sağlıkla doğurmanızı ve büyütmenizi nasip etsin.Bir yakınınız için bakıyorsanız da yine sağlıkla doğurup büyütmesini dilerim.
Hamileyken domates yenir hem de güzel olur. Bildiğiniz üzere hamileler folik asit almak durumundadırlar.Folik asit hamilelik süresince çok önemli takviyelerdendir.İşte domates folik asiti doğal olarak bulunduran önemli bir meyvedir.
Likopen Kırmızı, Güçlü ve Dost
Şimdiye kadar domates nedir , sebze midir? , meyve midir? nereden gelmiş nereye gidiyor ,çeşitleri nelerdir, hangi tip domates hangi yemekte yenir, domatesin faydaları nelerdir yazdık, şimdi geldik domatesin can suyuna likopen'e , likopen nedir? likopen neye yarar? likopen neden önemlidir biraz da bunlardan bahsedelim.
Likopen Nedir?
Likopen domatese kırmızı rengini veren bir moleküldür.Domatesi pişirdiğimiz de tencerede ki kırmızı lekenin sebebidir.Bununla birlikte çok önemli bir antioksidandır. Kanseri önlemesi ile bilinen fotoniv bir besin maddesidir. Likopen sadece domateste yok ama en zengin olarak bulunduğu yer domatestir.Likopenin , beta-karoten ile benze yanları vardır, beta karoten de bildiğiniz üzere havuça turuncu rengini veren bir moleküldür.Yazının ilerleyen bölümlerinde aralarında ki benzerliklere ve farklara değineceğiz ama sırada likopen'in faydaları var.
Likopen Neye Yarar Sağlar Neden Likopenli Besinler Tüketmeliyiz?
Dünyada ki En Güçlü Antioksidanlardan Birisidir Likopen
Artık her yanımız işlenmiş gıdalar ile dolu.Prtatik olması açısından ve kolay ulaşabilmemizden dolayı paketli gıdaları tüketmek kolay geliyor, itiraf edelim hepimiz paketli gıdaların raf ömrünün uzun olmasını seviyoruz fakat onların raf ömrü uzadıkça bizim sağlığımız elden gidiyor.İşte antioksidanlar bu kimyasalların vücudumuzdan uzaklaştırılması için büyük bir savaş veriyorlar.Bize bu zararlıları kendimizden otomatik olarak uzaklaştırma yeteneği kazandırıyorlar.Likopen bu antioksidanlar arasında oldukça güçlü bir müttefikimizdir.
Pestisit tarım ürünlerini zararlılardan korumak için kimyasal yollar ile oluşturulmuş zirai kimyasal karışımlardır.Bizler de tükettiğimiz tarım ürünlerinde bulunan bu pestisitleri dolaylı olarak tüketiyoruz.Bunların insanlara ciddi oranda toksik etkileri vardır.Organik ürün tüketmeye başlamak için belki de geç değildir ama bu pestisitlerden kendimizi arındırmak o kadar da kolay değil.Neyse ki Yüce Yaratan likopen'i yaratmış.Likopen özellikle pestisitlerin vereceği zararlardan bizi koruyabilir.
Sadece pestisit değil tabi düşmanımız , bazen bize en lezzetli gelen paketli yiyeceğin aslında en zehirli toksinlerden birini barındırabileceğini geldiğini düşündünüz mü? MSG yani monosodyum glukomat halk arasında bilinen adı ile Çin tuzu .
MSG, beyinde bir "eksitotoksin" gibi davranır, bu da beynimizin kandırılması anlamına gelir yani yediğimiz yiyeceğin çok lezzetli olduğu konusunda beynimizde nörolojik semptomlar meydana gelir. Bu durum beyin hücresinin ölümüne ya da ölüme yakın hale gelmesini sağlar. Şimdi Likopen burada ne yapıyor tabi ki bir dost olarak bu hücreleri koruyor. MSG'nin zararlı etkisini ortadan kaldırır.
Likopen ayrıca mantar enfeksiyonuna yakalanmış hücrelerin de temizlenmesine , mantardan arınmasına yarar sağlar. Likopen sadece enfeksiyonlarla başa çıkmaz, aynı zamanda antioksidan özelliklerinin omurilik hasarı vakalarında kan-omurilik bariyeri hasarını onardığı bulunmuştur. Bu araştırma çok önemlidir ,çünkü buradaki hasarı iyileştirmesi omuriliğinden zarar görmüş bir kişinin felçten kurtulmasına neden olabilir.
Likopen Kanserden Korunmamıza Yarar Sağlayan Önemli Bir Moleküldür.
Likopen antioksidan olması sebebi ile farklı tipteki kanser türlerini önleme ve yavaşlatma konusunda önemli bir etki sağlar.Bunu içinde bulunduğu her hangi bir gıda yardımı ile yapabilir.
Amerika'nın Portsmouth Universitesinde bulunan bilim insanları yaptıkları çalışma ortaya koymuştur ki, likopen ,tümörlerin fazla büyümesine neden olan sinyali engelleyerek prostat ve göğüs kanserini yavaşlatmaktadır. Yaklaşık 50000 erkek üzerinded yapılan bir çalışma da likopen kullanımı ile prostat kanseri olma olasılığının azalması arasında bir ilişki olduğu ortaya konmuştur. Özellikle domates sosları tüketiminin bu etkiyi arttırdığı yayılanan sağlık makalelerinde açıklanmıştır.
Likopenin göğüs ve prostat kanserinin büyümesini engellemesinin yanı sıra ,likopen böbrek tümörlerinde sık sık rastlanan böbrek hücreli karsinomun büyümesini engellemektedir. Bu şekilde böbrekte görülebilecek kanserin de engellenmesin de önemli bir etmendir.
Rahimde görülen HPV enfeksiyonuna karşı da likopen önemli bir iyileştirici güce sahiptir. Likopen tüketen ve az tüketen insanlar arasında yapılan bir araştırmaya göre likopen tüketen insanlar daha hızlı iyileşme göstermektedirler.
Bu çalışmalar incelendiğinde likopen tamamlayıcı olmaktan çok başlıca tüketilmesi gereken bir besin öğesidir. Likopen içeren besinler ,karpuz, kuşkonmaz, domates,greyfurt, papaya, kırmızı lahana, mango , gak ,guava, havuçtur.
Sağlıklı Gözler İçin Likopen
Likopen yaşama topraktan verilen bir hediyedir.Gözlerimiz için önemli vitamin ve mineralleri barındırır.Likopenin katarakt hastalığını önlem ve geciktirme konusunda etkili olduğu keşfi yapılmıştır. Likopen aynı zamanda yaşlanma ile gelen göz rahatsızlıklarını da engelleyerek ve ya yavaşlatarak uzun süre göz sağlığının korunmasına yardımcı olur.Yapılan bir araştırmada maküler dejenerasyon sebepli dejenarasyonun göz hücrelerinde ki etkisini yavaşlattığı ve durdurduğu gözlenmiştir.
Nevrotik Ağrıları Azaltır
Kaynakça
F16 Gökçen
